Overgewicht bij cavia's

Overgewicht ontstaat als een dier meer energie binnenkrijgt dan hij opmaakt. De energie die overblijft wordt opgeslagen als lichaamsvet. In veel gevallen komt het er op neer dat het dier te veel eet en te weinig beweegt. Daarnaast zijn er ook aandoeningen die ervoor zorgen dat een dier sneller dik wordt.

Te veel eten
Cavia’s zijn van nature gewend aan het eten van planten, die weinig calorieën bevatten en veel vezels. Biks (brokjes) of gemengd droogvoer bevat juist veel calorieën. Als de cavia daar te veel van eet, wordt hij dus snel te dik. Ook extraatjes zoals snacks met suikers, veel zetmeel (zoals granen) of vetten kunnen ervoor zorgen dat een cavia meer calorieën eet dan hij nodig heeft.

Te weinig bewegen
Cavia’s die een te klein verblijf hebben, kunnen niet voldoende bewegen. Maar er zijn meer redenen waarom cavia’s minder actief kunnen zijn. Een cavia die zich niet veilig voelt, zal zich terugtrekken in een schuilplaats en niet rond gaan lopen. Ook cavia’s die aandoeningen hebben die pijnlijk zijn bij het bewegen zullen veel op hun plek blijven zitten. Dat kunnen bijvoorbeeld gewrichtsaandoeningen zijn zoals artrose, of wonden aan hun voetzolen (pododermatitis, ook wel zere hakjes genoemd).

Overgewicht kan voor allerlei gezondheidsproblemen zorgen, zoals:

• Gewrichtsproblemen: Bij cavia’s komt artrose (osteoartritis, gewrichtsslijtage) regelmatig voor. Het is een pijnlijke aandoening met ontstekingen in de gewrichten. Bij een te zwaar dier worden de gewrichten extra belast, wat bij kan dragen aan de slijtage en pijn. Artrose zorgt ervoor dat het dier minder wil bewegen en daardoor nog sneller dik kan worden. Daarnaast zorgt te veel lichaamsvet ervoor dat er stoffen ontstaan die ook ontstekingen bevorderen op allerlei andere plaatsen in het lichaam (zoals in gewrichten die geen gewicht dragen) en die de hormonen kunnen ontregelen.
• Problemen met hart en longen: Vetweefsel neemt ruimte in, waardoor het hart en de longen minder plek hebben in de toch al kleine borstkas. Daardoor kan het dier moeilijker ademen en krijgt het hart het zwaarder.
• Leververvetting: De lever is een belangrijk orgaan dat onder andere helpt om giftige afvalstoffen uit het lichaam te verwijderen. Bij een te dik dier hopen vetten zich op in de lever, waardoor die minder goed kan werken. Op het moment dat zo’n dier stopt met eten of langere tijd heel weinig eet, bijvoorbeeld door pijn, gebitsproblemen of stress, gaat het lichaam vetweefsel afbreken om aan energie te komen. Die vetten worden naar de lever getransporteerd, die toch al vet was, en daardoor kan de lever zijn werk niet meer doen. Dit is een gevaarlijke situatie en het dier kan hier snel aan overlijden!
• Een bijkomend probleem is dat de lever door het vet kwetsbaar wordt. Het kan dan gebeuren dat als men een te dikke cavia oppakt onder de buik, de lever scheurt en het dier overlijdt. Wees dus voorzichtig met het hanteren van cavia’s en schep ze met beide handen op in plaats van met één hand onder de buik.
• Zwangere cavia’s die te dik zijn lopen meer risico op een zwangerschapsvergiftiging, een gevaarlijke aandoening. Ook is er meer risico op geboorteproblemen.
• Cavia’s hebben relatief snel last van wondjes aan hun voetzolen, die gaan ontsteken (pododermatitis). Ze hebben geen haar op hun voeten en op een harde ondergrond of scherpe bodembedekking kan de huid kapot gaan. Een cavia die te zwaar is, en vaak ook weinig beweegt (eventueel door artrose), leunt nog meer en soms ook op een andere manier op zijn voetzolen en kan dan eerder last krijgen. Pododermatitis is erg pijnlijk en zorgt ervoor dat de cavia nog minder wil bewegen.
• Cavia’s eten een deel van hun eigen keutels op, namelijk hun blindedarmkeutels, omdat daar belangrijke voedingsstoffen in zitten. Ze eten deze direct uit de anus op. Als de cavia te dik is, kan hij daar niet meer goed bij. Als ze blijven liggen, dan mist de cavia voedingsstoffen.
• Cavia’s met overgewicht hebben vaker last van ‘fatty eye’, een aandoening waarbij vet wordt opgeslagen in het bindvlies van het onderste ooglid. Er is dan een roze of witte uitstulping te zien aan de achterkant van het onderste ooglid.

Veel eigenaars vinden het lastig om te beoordelen of een cavia te dik is. De gewone, vrij plompe lichaamsvorm van een cavia maakt het niet zo gemakkelijk om wat extra vet op te merken. Daarbij komt dat verschillende vachtvarianten, zoals ruw haar en lang haar, het moeilijker maken de vorm van het dier goed te beoordelen.

Ook hebben mensen soms een verkeerd beeld voor ogen van hoe een cavia eruit hoort te zien of aan hoort te voelen. Een cavia hoort geen zachte, duidelijke speklaag over zijn lijf te hebben of wat rond van vorm te zijn. Een gezonde cavia is langwerpig van vorm en voelt vrij stevig aan. De ribben en wervels mogen niet zichtbaar zijn en het is niet de bedoeling dat u de ribben los van elkaar kunt voelen, maar de heupen en wervelkolom moeten voelbaar blijven. De voorkant van de cavia moet, als u van boven kijkt, smaller zijn dan de achterkant.

Om te beoordelen of een cavia te dik is, is kijken en voelen dus belangrijk. Daarbij kunt u gebruik maken van een ‘Body Condition Score’ kaart (BCS). Een duidelijke BCS is de Pet Size-o-meter van UK Pet Food. Het LICG heeft deze met toestemming vertaald naar de Cavia Maat-o-meter. Door uw cavia’s te vergelijken met de afbeeldingen en omschrijvingen op de kaart kunt u hun score bepalen om te zien of ze een goed gewicht hebben. U vindt de Cavia Maat-o-meter onderaan dit artikel.

Vindt u het lastig om de score te bepalen? Neem de Maat-o-meter dan mee naar uw dierenarts en doe het samen.

Daarnaast is het natuurlijk belangrijk dat u weet hoe zwaar uw cavia’s eigenlijk zijn. Weeg elke cavia daarom regelmatig, tenminste eens per maand. Dat kunt u doen op een keukenweegschaal, bijvoorbeeld in een bakje of doosje dat u op de weegschaal zet. Houd het gewicht bij door het steeds op te schrijven, zodat u kunt zien of de dieren aankomen of afvallen.

Alleen het gewicht weten is niet voldoende: u moet ook weten of dat gewicht goed is voor uw cavia. Maak daarbij gebruik van de Cavia Maat-o-meter en overleg het resultaat met uw dierenarts. Is uw cavia te zwaar (of misschien te licht), dan kunt u samen bepalen wat het streefgewicht is voor uw dier en hoe u dat het beste kunt bereiken.

Om te voorkomen dat een cavia overgewicht krijgt, zijn de juiste voeding en voldoende beweging belangrijk. Daarnaast is het natuurlijk nodig dat de eigenaar weet hoe een gezond gewicht bij zijn cavia’s eruit hoort te zien en hoe hij kan beoordelen of zijn dieren te dik beginnen te worden.

De voeding van een cavia hoort voor een heel groot deel te bestaan uit ruwvoer: hooi en/of gras. Daarin zitten weinig calorieën maar veel vezels, die heel belangrijk zijn voor een goede spijsvertering en het bijhouden van zijn gebit. Zeker zo’n 80% van de calorieën die de cavia binnenkrijgt, hoort afkomstig te zijn uit ruwvoer.
Hooi moet vers en fris ruiken en niet stoffig. Het mag niet muf of schimmelig ruiken. Oud hooi met veel zaden en korte stukjes erin kan bij cavia’s zorgen voor oogproblemen. Cavia’s kruipen vaak weg in het hooi en dan komen die kleine deeltjes gemakkelijk in het oog terecht. De cavia’s zullen sprieten die ze niet lekker vinden of die bijvoorbeeld vies zijn geworden, laten liggen. Geef daarom tenminste eens per dag maar liefst vaker vers hooi, ook als het oude hooi nog niet op is.

Daarnaast mag 10-20% van het dieet uit groenvoer bestaan. Dat zorgt voor variatie maar ook voor vitaminen en andere voedingsstoffen. Het is goed om veel variatie aan te bieden in groenvoer. Cavia’s leren op jonge leeftijd om allerlei groenten te eten, en later is het vaak lastig hen aan iets nieuws te wennen. Geef van elke nieuwe groente eerst hele kleine stukjes, want de darmflora van de cavia moet er eerst aan wennen. Te veel van iets nieuws kan voor darmproblemen zorgen.

Brokjes dienen om eventuele tekorten aan te vullen. Kies voor biks en niet voor gemengd voer (muesli), want daarvan eten de dieren vaak alleen de lekkerste onderdelen op waardoor ze tekort krijgen aan sommige voedingsstoffen. Ga voor een cavia met een gezond gewicht uit van ongeveer 20 gram per kilo cavia per dag en bereken dat op het ideale gewicht van de cavia. Is uw cavia bijvoorbeeld 1,5 kilogram zwaar maar zou hij eigenlijk ongeveer 1,2 kilogram mogen wegen, dan mag hij maximaal 1,2 keer 20 gram brokjes en niet 1,5 keer! En omdat hij moet afvallen, kan het beter zijn om hem nog wat minder brokjes te geven.

Een cavia heeft vitamine C nodig in zijn voeding omdat hij dat niet zelf kan maken. De aanbevolen hoeveelheid is 10-20 mg/kg lichaamsgewicht per dag. In speciaal caviavoer zit vitamine C. Denk er echter wel aan dat vitamine C snel afbreekt: is een zak voer eenmaal geopend, dan kan het zijn dat na 3 maanden de helft van de vitamine C niet meer werkzaam is! Ook in groente zit vitamine C, maar de hoeveelheid verschilt per soort en het is dus lastig te bepalen of de cavia genoeg binnenkrijgt. Het kan daarom verstandig zijn om vitamine C als supplement te geven. Er bestaan druppels voor in het water maar ook die worden snel afgebroken en het is onduidelijk hoeveel de cavia dan opneemt. Daarom is het handiger te kiezen voor vitamine C tabletjes. Geef bijvoorbeeld dagelijks een kwart tabletje van 50 milligram vitamine C.

Om voldoende beweging te krijgen moeten cavia’s een ruim verblijf hebben. Bovendien moet het verblijf uitnodigen om in beweging te komen en de ruimte ook echt te gebruiken. In een grote, maar kale ruimte blijven de cavia’s vaak aan de randen. Van nature voelen ze zich veiliger als er genoeg schuilplekken zijn. Het verblijf moet dus worden ingericht met bijvoorbeeld huisjes en tunnels, voorwerpen om te onderzoeken, takken om aan te knabbelen en dergelijke. Zie voor richtlijnen over een goed verblijf voor cavia’s ook de Huisdierenbijsluiter van de cavia.

Uiteraard moeten cavia’s met andere cavia’s gehuisvest worden, want in hun eentje voelen ze zich minder veilig en worden ze ook minder gestimuleerd om te bewegen.

Dwing de cavia’s niet om te bewegen maar maak het voor hen zo aantrekkelijk mogelijk. Voerverrijking, waarbij u hun dagelijkse portie zo aanbiedt dat ze ervoor moeten ‘werken’, kan helpen om hen in beweging te krijgen. Verspreid het voer bijvoorbeeld over het verblijf of gebruik voerspeeltjes.

Als er redenen zijn waarom de cavia niet graag beweegt, zoals gewrichtspijn of kapotte voetzolen, dan moeten die uiteraard behandeld worden. Overleg met de dierenarts wat er gedaan kan worden om uw cavia weer graag te laten bewegen!

Is uw cavia te zwaar, dan is het gezonder voor uw dier als u ervoor zorgt dat hij wat gewicht kwijtraakt. Doe dat echter nooit te snel! Een cavia mag nooit op een streng dieet worden gezet. Dat kan problemen veroorzaken met leververvetting, wat erg gevaarlijk is. Ook moet hij natuurlijk wel alle benodigde voedingsstoffen binnenkrijgen.

Zorg voor een dieet met veel vezels en voldoende variatie in groenvoer. Kies groenten met weinig calorieën, zoals groene bladgroenten, en geef van soorten zoals wortel of fruit, die veel suikers bevatten, maar hele kleine stukjes of laat ze helemaal weg. Beperk de hoeveelheid brokjes iets en geef geen snacks; die leveren meestal geen nuttige voedingsstoffen maar wel calorieën. Wilt u tussendoor toch iets aanbieden, kies dan voor een stukje groenvoer. Als een cavia minder brokjes krijgt omdat hij wat moet afvallen, is het belangrijk hem vitamine C via tabletjes te geven omdat hij via de brokjes dan waarschijnlijk niet genoeg binnenkrijgt. Kijk daarnaast hoe u uw dier meer kunt laten bewegen.

Ondanks dat te dikke, zwangere vrouwtjes meer risico hebben op complicaties, mag een cavia die zwanger is, absoluut niet zomaar op dieet. Als het vrouwtje te weinig energie en voedingsstoffen binnenkrijgt, kan dat niet alleen nadelig zijn voor haar, maar ook voor de jongen. Heeft u een zwanger vrouwtje dat te dik is, overleg dan met uw dierenarts wat u het beste kunt doen en waar u op moet letten.

Klik op de afbeelding voor de Maat-o-meter voor de cavia in PDF formaat.