Sluiten

Stress bij de kat

Net als mensen kunnen katten te maken krijgen met een overdaad aan stress-opwekkende gebeurtenissen. Wat precies teveel is, hangt af van verschillende factoren: de “stressweerstand” die een kat heeft opgebouwd tijdens zijn kittenperiode, en de manieren die hij toen heeft aangeleerd om met de bron van stress en de duur ervan om te gaan.

Wat vinden katten stressvol?

Alle factoren die stress kunnen veroorzaken of verergeren bevinden zich in de directe omgeving van de kat. Deze omgevingsfactoren kunnen een negatieve emotionele reactie oproepen bij de kat met een weerslag op zijn gedrag en uiteindelijk ook zijn gezondheid.

Het lijkt erop dat factoren die de meeste stress veroorzaken op één of andere manier een bedreiging vormen voor de positie van de kat, met name de veiligheid binnen hun eigen territorium. De dreiging van een nieuwe kat die de ‘eigen groep’ binnenkomt, een nieuwe baby in huis, een puppy of zelfs werklui kunnen een enorme psychologische reactie opwekken bij sommige gevoelige katten. Deze reactie is lastig ongedaan te maken, vooral als de ‘dreiging’ aanwezig blijft.

Hoe uit een kat stress?

Anders dan de mens, kan een kat niet vertellen of met zijn gezichtsuitdrukking duidelijk maken hoe hij zich voelt. In plaats daarvan toont een kat zijn gevoelens op een manier die voor de eigenaar verontrustend of zelfs zeer onaangenaam kan zijn.

Op de korte termijn zullen katten die onder druk staan of zich angstig voelen dit uiten door gedragingen waardoor ze zich veiliger voelen, vaker te gaan vertonen. Sommige katten worden bijvoorbeeld aanhankelijker of wrijven vaker met hun lichaam langs meubels en hun eigenaar. Katten die zich vooral buiten bedreigd voelen, kunnen ineens meer binnen verblijven, terwijl katten die binnen stress ervaren juist meer tijd buiten door gaan brengen.

Tekenen van stress die in huis goed zijn waar te nemen zijn, zijn bijvoorbeeld het vaak en langdurig zitten, waarbij de kat niet op borst en buik ligt, maar tussen zijn schouderbladen hangt. Een gestreste kat laat deze houding langdurig en vaak zien.

Ook zijn bij een kat die stress ervaart, vaak de pupillen verwijd, is er onrust en verhoogde waakzaamheid, en zijn er soms overreacties op op zich onbetekenende gebeurtenissen. Verder kan een kat vaker aan zichzelf gaan krabben of likken, of zelfs eigen haren gaan uittrekken. Soms verstoppen katten zich en komen alleen tevoorschijn als het rustig is.

Als de stress onvermijdbaar is, kunnen katten hun markeergedrag enorm gaan verhogen. Krabben, urine sproeien en ontlasting deponeren op duidelijk zichtbare plaatsen, zijn allemaal pogingen van de kat om zich weer veiliger te gaan voelen in hun eigen omgeving. Katten die er vandoor gaan, doen dit alleen als dit de enige mogelijkheid is om de nieuwe groepssamenstelling te ontvluchten.

Er zijn ook katten die zo overdonderd zijn door de angst of stress dat ze het eenvoudigweg opgeven om te vechten of vluchten. Deze katten worden geheel passief en reageren niet meer op hun omgeving. Deze extreme vorm van aangeleerde hulpeloosheid is gelukkig zeldzaam, maar kan ertoe leiden dat de kat zichzelf niet langer wast, de interesse in eten verliest en hele periodes bewegingsloos voor zich uitstaart. Dit lijkt wel een beetje op de situatie bij mensen die aan een ernstige depressie lijden en geen enkele interactie meer vertonen met hun omgeving.

Op de lange termijn verhoogt stress het risico op ziekte en diverse aandoeningen. Bij dieren en mensen die gedurende langere tijd blootstaan aan onvermijdbare stress kan het afweersysteem geleidelijk aan minder gaan functioneren, omdat het lichaam continu aan het vechten is tegen de aanhoudende dreiging. Infecties en maagdarmproblemen komen het meeste voor bij individuen die gestrest zijn. Dit vormt dan weer een vicieuze cirkel van ziekte, moeheid en daardoor onvermogen om met het emotionele probleem om te gaan dat ten grondslag ligt aan deze algehele verzwakking.

Wat kunt u doen om stress bij uw kat te voorkomen?

Er zijn meer dan genoeg voorbeelden te noemen bij de mens en andere diersoorten die laten zien dat dieren, die op zeer jonge leeftijd hebben blootgestaan aan allerlei soorten (beperkte) stress en deze hebben kunnen oplossen, veel beter met stressvolle situaties omgaan wanneer ze volwassen zijn. De reden hiervoor is, dat het dier op jonge leeftijd heeft aangeleerd hoe hij hiermee het beste om kan gaan.

De periode waarin katten leren omgaan met stress zonder onnodige angst, vindt plaats tijdens de socialisatiefase, tussen de twee en zeven weken leeftijd. Als een kitten in die fase in een prikkelarme omgeving is opgegroeid, heeft dat blijvende onaangename effecten voor het dier, ongeacht hoe goed de zorg voor het kitten verder was in die periode. Het dier zal dan in zijn latere leeftijd veelvuldig en langdurig angstig en gestrest zijn, als het zich niet aan allerlei prikkels kan onttrekken.

Idealiter zouden kittens tijdens de kritische socialisatieweken veelvuldig gehanteerd moeten worden door zoveel mogelijk verschillende personen. Hierbij is het veranderen van aspecten in de omgeving om kittens hiermee om te leren gaan essentieel. Kittens die de kans krijgen om vertrouwd te raken met een veelheid aan uitzichten, voorwerpen, geluiden en geuren, hebben een enorme voorsprong op het moment dat ze bij de nieuwe eigenaar in huis komen. Ook het kennis laten maken met vriendelijke honden, kinderen en allerlei mensen van verschillende leeftijden, draagt bij aan de opbouw van ‘stress-afweer”, waardoor de kat op latere leeftijd beter beschermd is tegen stress.

Hoe herkent u een overdaad aan stress bij de kat?

Vertel uw dierenarts altijd over plotselinge gedragsveranderingen, omdat ze kunnen wijzen op een medisch probleem dat verder onderzocht moet worden.

Wanneer deze mogelijkheid is uitgesloten, dan is de volgende stap om op zoek te gaan naar mogelijke signalen van stress. Vraag u zelf af, op welk moment uw kat zich anders is gaan gedragen. Viel dit samen met een ongewone gebeurtenis in huis? Voor sommige overdreven aanhankelijke katten kan de tijdelijke afwezigheid van de eigenaar al traumatisch zijn. De vakantieperiode kan hierdoor veranderen in een nachtmerrie, wat nog verergerd wordt door het logeren in de onbekende omgeving van een pension, of de aanwezigheid van een vreemde persoon (hoe aardig deze ook is) in huis om de kat te voeren en verzorgen.

Wat kunt u doen om de stress te verlichten?

Het is vaak niet eenvoudig om de oorzaak van de stress op te sporen en te verwijderen!

Zijn er indringers in de vorm van andere katten? Een kattenluikje met een magneetsleutel kan het risico op het binnendringen van buurtkatten in huis verminderen. In sommige gevallen doet de eigenaar er verstandiger aan om het kattenluik geheel te verwijderen en zelf op te treden als ‘bodyguard’ door de kat handmatig binnen en buiten te laten.

Leven er meerdere katten in huis of zijn er andere stress veroorzakers, zoals honden, baby’s, peuters en kleuters aanwezig? Het aanbieden van meer ligplekken, eet-, drink- en kattenbakken en verstopplaatsen op veilige plaatsen kan helpen.

Als de stress van tijdelijke aard is, bijvoorbeeld werklui die in huis aanwezig zijn, kan het tijdelijk uit huis plaatsen van de kat soms helpen. Bedenk dan wel dat een (tijdelijke) verhuizing ook weer veel stress kan veroorzaken!

De gezichtsgeurstoffen (feromonen) van een kat worden afgescheiden door klieren op de kop en geven belangrijke, geruststellende en vertrouwde signalen af. Een aantal van deze katspecifieke feromonen zijn verkrijgbaar in synthetische vorm als spray en verdamper. De kalmerende werking van feromonen kan uw kat helpen ontspannen en stress te verminderen. Langdurig gebruik van synthetische feromonen bij gestreste katten is af te raden, er is immers een onderliggende oorzaak die onderzocht moet worden.

In sommige gevallen kunnen rustgevende voedingssuplementen of eventueel medicatie een (tijdelijke) oplossing bieden. Neem hiervoor altijd contact op met uw dierenarts!

In het algemeen geldt dat oplettendheid heel belangrijk is. Eigenaren die een hechte relatie onderhouden met hun kat, pikken de eerste signalen van stress vaak snel op en kunnen hierdoor voorkomen dat deze escaleren tot ernstige stress en er onherstelbare schade op de lange termijn ontstaat.