Oorproblemen bij de kat

De meeste dieren hebben weleens te maken met oorproblemen en de kat vormt hierop geen uitzondering. Oorproblemen kunnen door allerlei oorzaken ontstaan. Voor de juiste behandeling is het belangrijk dat er een juiste diagnose wordt gesteld.

Het oor

Om de verschillende oorproblemen te kunnen begrijpen, is achtergrondkennis van de werking en bouw van het oor nodig. Het oor bestaat uit drie onderdelen: het uitwendige oor, het middenoor en het binnenoor.

Het uitwendige oor

Dit deel beslaat alle zichtbare en onzichtbare delen van het oor vanaf de oorpunt tot aan het trommelvlies. De oorschelp staat bij de kat recht overeind. Deze bevat een kraakbenig skelet dat licht gebold is aan de buitenzijde en een holle welving maakt aan de binnenzijde. Het kraakbeen wordt aan de buitenzijde bedekt door een fijne huidlaag met korte haartjes. Aan de binnenzijde zit een fijne huidlaag die strak tegen het kraakbeen aanligt en alleen wat haartjes bevat aan de randen. De normale bekleding van het oor is een voortzetting van de huid en bevat dezelfde lagen met daarin haarfollikels en talgklieren. Er zijn ook enkele oorsmeer producerende klieren aanwezig. Deze kunnen bij bepaalde aandoeningen overactief worden. De huid is stevig verbonden met het onderliggende kraakbeen en samen vormen ze slechts een dunne laag weefsel, die echter sterk kan verdikken bij chronische (langdurende) aandoeningen.

Het eerste deel van de gehoorgang, dat onder aan de oorschelp begint, is de verticale gehoorgang. Het is min of meer kegelvormig, ongeveer anderhalve centimeter lang en aan de binnenzijde bedekt met een fijne, bijna haarloze huid die er normaalgesproken licht wasachtig (niet vol oorsmeer) uitziet. Er zijn talrijke richels en plooitjes aanwezig in met name het bovenste deel van de gehoorgang, dit is van belang bij aandoeningen aan het uitwendige oor. Het diepere deel van de uitwendige gehoorgang wordt meer buisvormig, maakt dan een scherpe bocht naar binnen in een bijna rechte hoek en gaat dan over in de horizontale gehoorgang (ongeveer 0,75-1 centimeter) die eindigt bij het trommelvlies. Het trommelvlies vormt de begrenzing van het uitwendige oor. Oorsmeerkliertjes zorgen ervoor dat de huid van de gehoorgang soepel blijft. Een overmaat aan oorsmeer kan door eigenaren verward worden met opgedroogd bloed.

Het trommelvlies zit verstopt ‘om de hoek’, ongeveer één centimeter verwijderd van de bodem van de verticale gehoorgang. Hierdoor is de kans zeer klein dat het trommelvlies bereikt of beschadigd wordt bij een normale reiniging van het oor door de dierenarts of bij toediening van oorzalf. Om dezelfde reden is de afvoer van materiaal uit het oor echter slecht. Afwijkende afscheiding of een vreemd voorwerp, zoals een grassprietje, kan zich verzamelen op de bodem van de verticale en horizontale gehoorgang, waar het niet weg kan. Bij problemen kan het daardoor soms nodig zijn om dit materiaal te laten uitspoelen of verwijderen door de dierenarts of zelfs chirurgisch in te grijpen.

Met uitzondering van de Scottish Fold kat zijn er geen kattenrassen met een afwijkende stand van de oorschelpen. Hierdoor komen sommige oorproblemen, zoals bijvoorbeeld slechte ventilatie (wat weleens gezien wordt bij bepaalde hondenrassen), niet voor bij de kat.

Het middenoor

Het middenoor bestaat uit de middenoorholte, een ruimte achter het trommelvlies die onder normale omstandigheden met lucht gevuld is. De middenoorholte is via de buis van Eustachius verbonden met de keelholte. Aan de binnenzijde van het trommelvlies hecht de keten van gehoorbeentjes aan. De gehoorbeentjes (hamer, aambeeld en stijgbeugel) brengen de door geluid veroorzaakte trillingen van het trommelvlies via de middenoorholte over naar het binnenoor. Gehoorbeentjes functioneren alleen goed wanneer de middenoorholte lucht bevat.

Het binnenoor

Het binnenoor is het gedeelte van het oor dat ligt in het zogenaamde rotsbeen van de schedel. Het bevat de gevoelige gehoor- en evenwichtsorgaantjes die worden gevormd door het labyrint (evenwicht) en het orgaan van Corti (gehoor), dat deel uitmaakt van het slakkenhuis. De gehoorbeentjes brengen de geluidstrillingen uiteindelijk over naar dit deel van het binnenoor.

Bij een deel van de witte katten met aangeboren doofheid is het orgaan van Corti defect.  

Oorproblemen

Bij katten komen met name aandoeningen aan het uitwendige oor voor.

Het uitwendige oor en een deel van de verticale gehoorgang zijn de enige delen van het oor die met het blote oog bekeken kunnen worden. Het dieper gelegen deel kan door een dierenarts met een oorkijkertje (otoscoop) bekeken worden. Om de horizontale gehoorgang en het trommelvlies goed in beeld te kunnen brengen, is het soms nodig dat de dierenarts de kat onder verdoving brengt.

Problemen aan de oorschelp

Wondjes:

De meeste verwondingen aan de oorschelp zijn het gevolg van beten van andere katten en zijn daarom bijna altijd geïnfecteerd. De wondjes kunnen worden schoongemaakt, maar het is verstandig om even langs uw dierenarts te gaan. Een dierenarts kan beoordelen of de wondjes gehecht moeten worden en kan zo nodig een antibioticum voorschrijven. Wondjes die door het kraakbeen heen gegaan zijn, of vlakbij het kraakbeen liggen, helen langzaam. Daarom is het verstandig om deze zo snel mogelijk te behandelen.

Bloeduitstorting:

Een bloedoor is eigenlijk een grote blaar gevuld met bloed tussen de huid en het kraakbeen van de oorschelp, over het algemeen aan de binnenzijde van de oorschelp. De oorzaak is meestal trauma waarbij een bloedvaatje in de oorschelp kapot gaat. Een bekend trauma is hevig krabben aan de oren door de kat zelf, omdat hij bijvoorbeeld last heeft van oormijt (Otodectes cynotis).

De bloeduitstorting kan ineens opvallen en ontwikkelt zich meestal in zeer korte tijd. De oorschelp is gezwollen en de kat laat duidelijk zien last te hebben van de zware oorschelp door deze naar buiten te keren en zijn kop naar de getroffen kant te buigen. Sommige katten schudden met hun kop. Een bloedoor veroorzaakt vooral ongemak en niet zozeer pijn.

Voor de behandeling moet er rekening gehouden worden met twee aspecten, namelijk de bloeduitstorting zelf en de onderliggende oorzaak. Het is belangrijk om de oorzaak van het krabben op te sporen en aan te pakken.

Zonder ingrijpen zal het bloed in de oorschelp zich na enkele dagen gaan scheiden in serum en stolsels. Uiteindelijk, in een proces van anderhalf tot soms wel zes weken, zal het bloed uit zichzelf weggetrokken zijn. Dit proces zorgt echter voor littekenvorming en leidt tot misvorming van de oorschelp, resulterend in een zogenaamd ‘bloemkooloor’ dat erg pijnlijk kan zijn. Door de misvormingen kan er ook een vernauwing van de ingang van de gehoorgang optreden, waardoor nieuwe problemen in de gehoorgang zullen ontstaan. Er kan ook geopereerd worden om het bloed te verwijderen. Daarmee wordt geprobeerd de vorm van de oorschelp behouden en te voorkomen dat de ingang naar de gehoorgang zich vernauwt. Het resultaat van de operatie kan variëren.

Zonnebrand:

Zonnebrand is een huidontsteking als gevolg van een overmatige blootstelling aan zonlicht. Dit treedt vooral op bij katten met witte of lichtgekleurde oren. Aanvankelijk zal de huid er roze en schilferig uitzien, maar dit zal overgaan in korsten en wondjes. De kat heeft duidelijk last van deze wondjes en zal zijn kop schudden, wat kan leiden tot bloedende oorpunten. In ernstige gevallen kan zich een kwaadaardige tumor (plaveiselcelcarcinoom) ontwikkelen op deze plaats.

Het beste advies om deze aandoening te voorkomen is het vermijden van zonlicht, vooral tussen 10.00 uur ’s ochtends en 15.00 uur ’s middags. Daarnaast kunt u de oren insmeren met sun-block of goede zonnebrandcrème om zonnebrand te voorkomen. Gebruik hiervoor niet zomaar dezelfde producten die u ook voor uzelf gebruikt. Sommige producten die voor mensen ontwikkeld zijn, kunnen giftig zijn voor katten! Vraag uw dierenarts wat u het beste kunt gebruiken.

De beste behandeling voor katten waarbij de oorschelpen aangetast zijn door deze aandoening, is amputatie van de oorschelpen. Het eindresultaat is uiteindelijk meestal zeer acceptabel en heeft verder geen nadelige gevolgen voor de kat.

Mijten:

Schurftmijten (Notoedres cati) kunnen leiden tot haaruitval aan de buitenzijde van de oorschelpen en de zijkant van de kop en veroorzaken meestal veel jeuk en irritatie van de huid. Schurftmijt is erg besmettelijk en kan zich uitbreiden over het hele lichaam. Een behandeling door uw dierenarts is noodzakelijk.

De herfstmijt (Trombiculus autumnalis) kan seizoensgebonden tot problemen leiden. In de herfst kunnen de larven van deze mijt de kat besmetten. De larven zijn zichtbaar als oranjekleurige ‘speldeknopjes’ op de oren, de kop en de voetjes van de getroffen kat. Een heftige plaatselijke irritatie is het gevolg. De behandeling bestaat uit het gebruik van een antiparasitaire middelen. Als de jeuk heel ernstig is, dan kan uw dierenarts aanvullend tegen de jeuk behandelen.

De konijnenvlo (Spilopsyllus cuniculi) is ook waargenomen op de oren van katten, waarschijnlijk na contact met konijnen tijdens het jagen hierop. De behandeling is gelijk aan die van de herfstmijt.

Auto-immuunziekte van de huid:

Dit is een zeldzame aandoening waarbij het afweersysteem van de kat zich tegen de eigen huidcellen keert. De aandoening kan leiden tot wondjes met korsten op de oorpunten en nagelriemen. Raadpleeg in dat geval uw dierenarts voor advies.

Problemen in de verticale en horizontale gehoorgang

De oren van katten zijn vooral gevoelig voor infecties met de oormijt Otodectes cynotis en daarnaast voor infectie met pus-producerende bacteriën. Wanneer de gehoorgangen van een kat vies ogen of op een andere manier afwijkingen laten zien, is het verstandig dit te laten controleren door een dierenarts. Probeer nooit zelf, zonder ervaring, de gehoorgang schoon te maken, u kunt daarmee het oor ernstig beschadigen.

Parasitaire oorontsteking:

Parasitaire oorontsteking (otitis) is veruit de meest voorkomende aandoening van het kattenoor, ongeacht hoe goed er voor de kat gezorgd wordt. De parasiet die deze aandoening veroorzaakt is Otodectes cynotis. Dit is een mijt die nog net zichtbaar is met het blote oog en eruitziet als witachtige vuiltjes die meestal actief bewegen. Er kunnen grote aantallen mijten aangetroffen worden in het oor, ook bij hele jonge kittens. De levenscyclus van deze mijt, van het eitjes leggen tot de dood van de volwassen mijt, is ongeveer drie weken en speelt zich geheel af in het oor. Mijten kunnen maar een korte periode, zo’n tien tot twintig dagen, buiten hun gastheer overleven.

Sommige katten hebben maar weinig last van een mijtinfectie, maar de meeste katten krijgen enorm last van jeuk. Ze gaan dan krabben aan de oren en schudden met de kop. In de gehoorgang is veel donker of zwartgekleurd was achtig oorsmeer zichtbaar.

Door rekening te houden met de cyclus van deze mijten, kan er op de juiste momenten behandeld worden. Een effectieve behandeling heeft als doel het bestrijden en verwijderen van alle mijten en het herstellen van de huid van het oor. Uw dierenarts kan u een middel voorschrijven dat de mijten snel en effectief bestrijdt en daarbij zo nodig ook oorzalf voorschrijven voor herstel van de gehoorgang. Behandel na vaststellen van een oormijt infectie alle honden en katten in huis.

Bacteriële infecties:

De bekledende huid in de gehoorgang bevat altijd bacteriën. Deze veroorzaken echter zelden een op zichzelf staande infectie. Wanneer er andere problemen spelen, bijvoorbeeld een parasitaire oorontsteking, worden de omstandigheden voor bacteriën om zich te kunnen vermenigvuldigen gunstiger en kan er pus gezien worden. Bij katten met pus uit de gehoorgang moet men echter ook denken aan vreemde voorwerpen als oorzaak en middenoorontstekingen die doorbreken naar buiten (door het trommelvlies heen).

Goed onderzoek door een dierenarts is noodzakelijk om vast te stellen wat er precies aan de hand is.

Vreemde voorwerpen:

Hoewel het bij honden vaker voorkomt, kunnen ook kattenoren geïrriteerd raken door vreemde zaken die het oor binnendringen. Het zijn vaak kleine voorwerpen, zoals een grasstengel of –zaadje, die het oor binnendringen en vast komen te zitten in de gehoorgang. Dit kan zorgen voor pijn en irritatie bij de kat. Het dier kan gaan krabben aan het oor, zijn kop scheefhouden, en andere tekenen van ongemak laten zien. Al naar gelang de oorzaak, kan het soms nodig zijn om een kat onder narcose te brengen, zodat de dierenarts het voorwerp veilig kan verwijderen, zonder schade aan het oor te veroorzaken.

Tumor:

Een tumor die bijna alleen voorkomt bij katten is een carcinoom (kwaadaardige tumor) van de oorsmeer producerende kliertjes. Een dergelijke tumor komt vaker voor bij oudere katten en kan zich vanuit het deze klieren verspreiden naar andere lichaamsdelen. De tumor begint meestal in de horizontale gehoorgang, vlakbij het trommelvlies. Soms kunt u zo’n tumor, wanneer deze uitbolt in de verticale gehoorgang, zien tijdens het grondig inspecteren van het oor met het blote oog. Een dierenarts zal dit onder narcose verder moeten onderzoeken.

Aandoeningen van het middenoor en het binnenoor

De meeste aandoeningen van het middenoor hebben ook effect op het binnenoor. Regelmatig treden bij aandoeningen van het middenoor evenwichtsstoornissen op, doordat het evenwichtsorgaan in het binnenoor bij het probleem betrokken raakt.

Middenoorontstekingen:

Veel aandoeningen aan het middenoor worden geschaard onder de noemer ‘middenoorontsteking’. Deze aandoeningen worden meestal veroorzaakt door een bacteriële infectie. Hoewel het voor de hand ligt om te denken dat een infectie in het middenoor in verband zal staan met een vergelijkbare infectie aan het uitwendige oor, is dat bij katten lang niet altijd het geval. Middenooraandoeningen gaan vaak gepaard met een volledig normaal beeld van de uitwendige gehoorgang. Laat u dus niet misleiden door het idee dat er geen diepere infectie kan zitten, omdat het oor er op het eerste gezicht normaal en gezond uit ziet. In deze gevallen wordt ook wel gesproken van een verborgen middenoorontsteking.

Het lijkt erop dat een infectie het middenoor vaak bereikt via de buis van Eustachius (die loopt van de keelholte naar het middenoor). Dit vermoeden wordt versterkt door de aanwezigheid van de bacterie Pasteurella multocida bij sommige gevallen van middenoorontsteking. Deze bacterie is bij 94% van de katten in de keelholte aanwezig. 

De symptomen van een middenoorontsteking kunnen bestaan uit evenwichtsstoornissen en de neiging om zwalkend of struikelend te lopen.  Sommige katten gaan rondjes lopen en vertonen een scheve stand van de kop. Omdat er vaak geen uitwendige symptomen van een ontsteking zijn, kan een duidelijke diagnose lastig te stellen zijn, zeker als het trommelvlies intact is. Soms kan alleen een CT of MRI  scan uitsluitsel geven.

De behandeling van middenoorontsteking met een lange kuur antibiotica is soms succesvol. Wanneer de middenoorontsteking hardnekkig is of telkens terug komt moet allereerst gekeken worden of er complicerende factoren zijn (zoals poliepen). Soms is het nodig het middenoor te opereren om de problemen de baas te worden. Wanneer bij een middenoorontsteking het evenwichtsorgaan in het binnenoor betrokken is geraakt kan een blijvend scheve kopstand het gevolg zijn.

Poliepen:

Een poliep is een goedaardige weefsel woekering, waarvan de oorzaak meestal in verband staat met middenoorontsteking. Poliepen kunnen ontstaan in het middenoor of in de buis van Eustachius. In het middenoor kan de groei van een poliep leiden tot het scheuren van het trommelvlies en kan de poliep doorgroeien naar de gehoorgang. Een poliep kan ook door de buis van Eustachius naar de keelholte doorgroeien. Het is meestal nodig om een poliep door middel van een operatie te laten verwijderen.  

Verwijderen van de gehoorgang

Deze ingreep wordt soms uitgevoerd bij katten ter behandeling van een ontsteking van de uitwendige gehoorgang die heeft geleid tot een chronische verdikking van de gehoorgang, die niet meer te behandelen is met oorzalf en veel pijn en irritatie veroorzaakt. Soms is het ook de enige oplossing om tumoren die ontstaan zijn in de horizontale gehoorgang te verwijderen. Bij de operatie worden de verticale en horizontale gehoorgang inclusief het trommelvlies verwijderd om verdere irritatie en pijn te voorkomen of een  tumor te verwijderen.  Na verwijdering van de gehoorgang inclusief het trommelvlies is het dier doof aan dat oor. De oorschelp wordt overigens niet verwijderd, van buiten is er daardoor nauwelijks tot niets te zien.