Angstige katten

Een kat of kitten die net nieuw in huis is, kan de eerste dagen wat stilletjes en wantrouwend zijn. Het is zelfs niet abnormaal als het enkele weken duurt voordat de kat gewend is aan zijn nieuwe omgeving en aan u.

Het wordt een ander verhaal als een kat na een vriendelijk welkom en genoeg tijd om te wennen angstig blijft. Het kan u als eigenaar veel zorgen geven om uw kat zo ongelukkig te zien. Uw kat zal bijvoorbeeld wegrennen en zich verstoppen zodra er iemand binnenkomt, wanneer hij een onverwacht geluid hoort, of  zelfs bij het horen van alledaagse geluiden zoals die van de TV. Dit soort katten zit vaak een groot deel van de dag verstopt onder het bed of op een kast. Zeker in een druk en rumoerig huishouden zal een stressgevoelige of angstige kat zijn rol van gezellig huisdier niet waarmaken. Hij laat zich niet of nauwelijks zien en komt waarschijnlijk pas tevoorschijn als de kinderen naar bed zijn en u ’s avonds rustig voor de TV zit.

Bij zeer angstige katten, waarbij het angstige gedrag lang (weken en langer) aanhoudt,  is bovendien het welzijn in het geding. Dit is de hoofdreden om in de situatie in te grijpen en hulp te zoeken bij een dierenarts of gedragstherapeut.

Oorzaken van angstig gedrag

Er kunnen verschillende oorzaken zijn voor het angstige gedrag van uw kitten of kat:

• Erfelijke aanleg: sommige katten zijn net als sommige mensen van nature angstiger aangelegd.
• Slechte ervaringen: de kat kan een slechte, angstwekkende ervaring hebben meegemaakt. Vanuit een soort natuurlijk overlevingsmechanisme kan een kat daardoor in een staat van constante paraatheid blijven, klaar voor het ergste.
• Een onvoldoende socialisatie vanwege het  niet opgedaan hebben van relevante ervaringen als kitten: een kitten dat vóór de leeftijd van acht weken kennis heeft gemaakt met allerlei mensen, dieren en met de gewone dingen in het leven, kan de wereld aan en neemt de dingen zoals ze komen. Alleen zo wordt een kitten een kat vol zelfvertrouwen.
  Die leeftijdsgrens van acht weken blijkt een cruciaal breekpunt te zijn: als een kitten vóór die tijd geen ervaringen met mensen heeft opgedaan, wordt dat voor de rest van zijn leven een struikelblok. Neem bijvoorbeeld een kitten van een verwilderde zwerfpoes die in zijn eerste weken nooit in aanraking komt met mensen. Zo’n kitten zal zich als een wild dier gedragen en extreem angstig reageren op aanraking en opsluiting.
  Men probeert soms om oudere zwerfkittens te helpen door ze alsnog te socialiseren. Het kost heel veel tijd en geduld om het gebrek aan ervaring in de socialisatiefase goed te maken en hun vertrouwen te winnen. Soms lukt dit gewoonweg niet meer.

Een angstige kat helpen

Als u de achtergrond van uw kat of kitten kent, kunt u waarschijnlijk ook inschatten of u het dier kunt helpen of niet. Het punt is dat veel eigenaren niet weten waar hun kat vandaan komt en wat hij heeft meegemaakt. Dan zult u er gewoon het beste van moeten maken, het probleem aanpakken en kijken hoever u komt.

Er is geen snelle of eenvoudige oplossing, het vraagt geduld en tijd en in sommige gevallen zal blijken dat u het probleem niet op kunt lossen. In dat geval zal hulp moeten worden ingeroepen van een dierenarts of gedragstherapeut.  Deze kan vaststellen of het inzetten van kalmerende voedingssupplementen, een kalmerende geurstof of zelfs medicatie  zinvol kan zijn om de angst te verlichten.  Dit geldt in het bijzonder als de socialisatie niet goed is verlopen.

De vraag is of een dergelijk bange kat wel in een huishouden thuishoort en niet beter op een boerderij kan leven, waar hij zelf kan bepalen of en in welke mate hij met mensen in contact wil komen. In extreme gevallen kan zelfs euthanasie een  barmhartige beslissing zijn, die voorkomt dat het dier jarenlang onder angst gebukt gaat.

Vluchtgedrag

Neem nu een kat die wegkruipt onder het bed bij het minste of geringste geluid in huis. Die kat onttrekt zich aan een in zijn ogen levensbedreigende situatie en voelt onder het bed een golf van opluchting. Dit gevoel is erg sterk en houdt het vluchtgedrag in stand, de kat heeft immers het gevoel dat hij zijn leven heeft gered. Een kat is een solitair (dat wil zeggen: alleen levende) diersoort en heeft dus geen roedel of kudde achter zich staan als dingen fout lopen. Zijn overlevingskansen zijn het grootst als hij vlucht of zich verschuilt en stilletjes afwacht tot het gevaar geweken is. Om dit gedrag te doorbreken, moet u uw angstige kat iets kunnen bieden dat nog fijner is dan de opluchting en veiligheid die uw kat voelt door instinctief te vluchten. Dit kan heel lastig zijn. Het inzetten van speeltjes met kattenkruid erin kan hierbij soms helpen.

Een veilige plek

Uw kat moet leren dat er niets bedreigends is aan de situatie waarvoor hij vlucht. Een bench of kattenmand kan een goed hulpmiddel zijn bij de heropvoeding van uw kat.

U kunt er bijvoorbeeld voor kiezen om een mand of open bench de eerste paar dagen of weken in een rustige kamer neer te zetten. De bench kunt u eventueel afschermen met een doek, zodat het echt een veilige plek in de veilige kamer is. De kat kan dan vanuit die veilige plek op rustige momenten (bijvoorbeeld ’s nachts) het huis gaan verkennen. In zo’n kamer moeten zeker geen drukke kinderen op bezoek komen, maar alleen mensen die zich rustig en niet opdringerig gedragen. De kamer moet een veilige plek blijven voor de kat. Het gebruiken van een verdamper met kalmerende feromonen is hierbij nuttig.

Een andere manier om een bench te gebruiken is om deze in een hoek van de woonkamer te zetten. Leg er een doek overheen, zodat uw kat zich beschermd voelt, maar laat de voorkant daarbij onbedekt. Zo kan uw kat zien wat er gebeurt. Zet uw kat eerst alleen maar een tijdje in de afgesloten bench om te wennen en leren zich erin te ontspannen. Zorg dat het op dat moment rustig is in huis. Uw kat zal zich waarschijnlijk al snel veilig voelen in de bench, ondersteuning met feromonen kan daarbij helpen. Stop de kat in de bench ook lekkere hapjes toe en zorg voor een kattenbak. Geef uw kat de kans om vanuit dit veilige plekje langzaam het normale leven in huis te leren kennen en voer de hoeveelheid ‘actie’ geleidelijk op.

Als uw kat meer op zijn gemak lijkt, vraag dan eens een vriend op bezoek. Normaal zou de kat waarschijnlijk wegrennen zodra de bel gaat. Nu kan hij echter niet uit de (veilige) bench en wordt hij gedwongen te kijken en te luisteren. Wat u wilt bereiken is dat de kat doorkrijgt dat waar hij zo bang voor is niet gaat gebeuren. Vraag uw bezoek om uw kat door de tralies een lekker hapje te geven en spreek de kat lovend en geruststellend toe. In een volgende stap kunt u dan bezoek uitnodigen terwijl uw kat vrij in de kamer zit zonder bench. Geef ook nu weer uw bezoek vooraf de instructie om zich rustig te gedragen en de kat niet te laten schrikken. U bent op de goede weg als uw kat oppikt dat niet alles een bedreiging is en dat de beloningen verbonden aan ‘niet wegvluchten’ het waard zijn om zich over zijn angsten heen te zetten.

Kleine stapjes

Verlies nooit uw geduld, ga niet te snel en forceer niets, daarmee bevestigt u alleen de angsten van uw kat. Als uw kat vooruitgaat, hoe langzaam ook, betekent dit dat u waarschijnlijk te maken heeft met een kat die vroeger wel gesocialiseerd is geweest, maar die zijn angsten moet overwinnen. Elk succesje is een stap in de goede richting: ga stapje voor stapje. Katten voelen zich veilig op hoge plekken. Gebruik dit gegeven wanneer u zover bent dat u uw kat langzaam laat wennen aan de rest van het huis: zorg voor hoge zitplaatsen van waaruit uw kat de wereld onder zich veilig op kan nemen. Beloon uw kat voor het bij u blijven met veel warmte, aandacht en eten.