Agressieve katten

Er zijn veel verschillende soorten van agressie bij mens en dier, dus ook bij de kat. Bepaalde vormen van agressie vinden we normaal, zoals uw kat die een vreemde kat uit uw tuin jaagt of een moederpoes die haar kittens verdedigt. We vinden het in sommige gevallen zelfs terecht dat een kat mensen bijt of krabt als we het gevoel hebben dat hij werd uitgedaagd of bedreigd. Agressie gericht op mensen is regelmatig een probleem bij katten. In verreweg de meeste gevallen zijn de verwondingen gelukkig niet ernstig, maar soms zijn katten zeer agressief.

Pijn

Wordt uw kat opeens agressief als u hem aait terwijl hij dat normaal nooit doet? Dan heeft hij misschien pijn of voelt zich niet lekker en wil daarom niet aangeraakt worden. In dit geval trekt een kat zich vaak terug en is het verstandig meteen een bezoek aan de dierenarts te brengen.

De hand pakken die aait

Eén van de bekendste vormen van agressie bij de kat staat bekend als het ‘aai en bijt syndroom’ en de naam zegt het al: als u uw kat begint te aaien, draait hij zich opeens om en bijt u of valt uw hand aan. Hij pakt daarbij uw hand vast met zijn voorpoten en trapt er met zijn achterpoten tegenaan. Sommige katten doen dit alleen als u over hun buik kriebelt, bij andere katten is een aai over de kop genoeg om dit soort agressie op te roepen.

Het gaat meestal zo: uw kat ligt op schoot en laat zich aaien. Wat mensen zich niet realiseren, is niet iedere kat hetzelfde prettig vindt. Er zijn bijvoorbeeld katten die het alleen fijn vinden om kort te worden geaaid. Andere katten willen alleen op de kop geaaid worden, maar niet verder naar achteren (en zeker niet op de buik). Het over de kop aaien lijkt op normaal kattengedrag tijdens een begroeting: het kopjes geven. Sommige katten willen wel dicht bij de eigenaar zijn, maar niet worden geaaid of op schoot genomen.  Een dergelijke kat heeft dus zeer strikte normen van wat hij prettig vindt.

Als de eigenaar de kat langer of op andere plekken wil aaien dan dat de kat prettig vindt en tolereert, dan kan de kat zich gaan verdedigen.

Aaien toestaan is deels een aangeleerde respons voor een volwassen kat. Sommige katten reageren er heftiger op dan andere. Vaak worden katten toleranter als ze ouder worden. Jonge katten raken net als kinderen sneller geprikkeld.  Er zijn ook katten die in de doorslaggevende socialisatieperiode vóór de leeftijd van acht weken niet hebben geleerd om te gaan met menselijke aandacht en die lichamelijk contact helemaal niet kunnen verdragen.

Probeer uw kat te helpen en leer hem meer vertrouwen te hebben in uw aanrakingen. Kies een plek en tijdstip dat u en uw kat niet worden gestoord en ga er rustig voor zitten. Houd het heel relaxed en houd het kort: stop met aaien vóórdat de kat reageert. Voorkom dat u te ver gaat en stop direct met aaien als u één van de volgende signalen ziet: een korte zenuwtrek met de oren, de oren gaan naar achter, de pupillen worden groter of de kat verstijft. Ook het beginnen te “kwispelen” met de staartpunt is een teken dat de opwinding in de kat toeneemt en dat de kans op agressief gedrag daarmee stijgt.

Geef uw kat terwijl u hem aait iets heel lekkers. Zo leert hij dat geaaid worden samenhangt met iets lekkers en neemt de tolerantie toe. Straf de kat nooit! Daarmee bevestigt u alleen maar het idee dat u een bedreiging vormt.

Opgebouwde spanning

De kat die zich verveelt

Sommige katten vallen voorbijlopende huisgenoten aan als die bijvoorbeeld een vertrek in het huis betreden. Deze aanvallen kunnen behoorlijke fel zijn en zelfs tot verwondingen leiden.  

Dit gedrag kan een vorm van prooivangstgedrag zijn; dreiggedrag zoals blazen ontbreekt namelijk. Dit gedrag wordt vaak gezien bij jonge, levendige, speelse katten die overdag langdurig alleen zijn, bijvoorbeeld omdat de eigenaren werken.  Het gaat vrijwel altijd om binnenkatten.

U kunt als eigenaar uw binnenkat helpen om zijn energie kwijt te raken door hem de kans te bieden om zijn natuurlijke jachtinstincten te volgen. Geef uw kat nieuw speelgoed en volop klimvoorzieningen. Speel samen ‘jagertje’ met een speeltje aan een hengel. Leer uw kat om te ‘jagen’ op zijn voeding door het niet in een etensbakje te geven, maar het in huis te verstoppen of door met wat brokjes te gooien waar hij achteraan kan jagen. Soms is het  in huis halen van een speelmaatje de oplossing. Ook kan het soms helpen om de kat de mogelijkheid te geven naar buiten te gaan, bijvoorbeeld door gebruik te maken van een kattenluikje en/of een kattenren.

De kat reageert agressief gedrag af

Het kan gebeuren dat een kat door het raam andere katten ziet en hierdoor opgewonden en agressief raakt. Als u op dat moment net langsloopt, kan die beweging de aanleiding zijn om het gefrustreerde agressief gedrag op u te richten.

Op deze manier uitgevoerde aanvallen door de eigen kat op de eigenaar kunnen zeer fel zijn en ook na een incident blijven doorgaan. Sommige eigenaren zijn zelfs gedwongen hun huis te verlaten.

Richt een kat zijn agressief gedrag tegen de eigenaar, terwijl de kat een tegenstander in de tuin ziet, dan kan het zinnig zijn het zicht op de tuin te blokkeren. Ook is het nuttig dat een eigenaar leert opwinding bij de kat te herkennen, zodat hij/zij de kat alleen laat in de ruimte waar de kat zich bevindt, of met een speeltje aan een hengel probeert de kat  af te leiden van wat het dier buiten ziet. De kat kan dan het agressieve gedrag op dat speeltje richten.

Te hard spelen

Veel kittens en jonge katten raken tijdens een spelletje overmatig opgewonden en vallen handen en voeten aan. Als eigenaar vindt u dit bij een klein kitten misschien nog wel grappig en moedigt u dit gedrag aan. Wanneer uw kitten echter sterker wordt en grotere tanden en klauwen krijgt, wordt een spelletje zo wel erg pijnlijk. Als uw kitten te hard speelt en u bijt, moet u onmiddellijk geen enkele aandacht meer aan het katje schenken zodat hij niet beloond wordt voor dit ongewenste gedrag. Loop weg en laat uw kitten alleen. Geef alleen aandacht als uw kitten gewenst gedrag vertoont. Wilt u met uw kitten spelen, gebruik dan een hengel met een speeltje zodat uw handen en voeten buiten bereik van scherpe tanden en klauwen blijven. Bied uw kitten veel afleiding en spel zodat hij zijn energie op een positieve manier kwijt kan, en die niet op u afreageert!

Agressie bij met de hand opgevoede kittens

Agressie komt opvallend vaak voor bij met de hand opgevoede dieren (niet alleen katten), die in hun gedrag geremd of gefrustreerd worden. De speenleeftijd is naast een verandering van voedsel ook de overgang naar volwassen, zelfstandig gedrag. We kunnen als mens jonge dieren wel voeden en spenen, maar daarmee zijn ze niet volwassen. Kinderen leren we bijvoorbeeld dat ze moeten doen wat ze gezegd wordt, dat ze niet altijd hun zin kunnen krijgen en hoe ze zich moeten aanpassen aan onze gedragsregels en omgangsvormen. Op dezelfde manier leert een moederpoes haar kittens bijvoorbeeld de gedragsregels voor katten. Ook leren nestgenoten van elkaar. Eén van de regels is dat er niet op harde wijze gespeeld mag worden. Doet een kitten dit toch, dan heeft de moederpoes of het speelmaatje twee manieren ter beschikking om dit grove gedrag af te leren: óf ze staat op en loopt weg, waarmee het grove spel wordt beëindigd, óf ze waarschuwt het kitten met een brom of blaas of een tik met een poot.

Veel met de hand opgevoede kittens missen deze belangrijke levensles en spelen te agressief. Ook hier is de gouden regel dat u gewenst gedrag prijst en beloont met aandacht en voeding terwijl u agressie negeert en probeert situaties die agressie uitlokken te vermijden.

Onderlinge agressie bij katten

Agressie tussen katten onderling is een veelvoorkomend probleem wanneer er een nieuwe kat in huis komt. Zorg voor een zorgvuldig geplande kennismaking (zie 'Kennismaken met andere katten en honden') om dit probleem op te lossen en geef het tijd. Het kan ook zijn dat er een verandering optreedt in de relatie tussen katten die jarenlang vredig naast elkaar hebben geleefd en dan opeens beginnen te vechten. Als dit een externe oorzaak heeft, bijvoorbeeld een nieuwkomer die het evenwicht in huis verstoort, is het probleem vaak oplosbaar. Het kan helaas soms ook zo goed als onmogelijk blijken om de relatie tussen katten weer te herstellen en in dat geval moet herplaatsing van één van de katten worden overwogen.

Wanneer uw kat aanhoudende agressieproblemen van welke aard dan ook heeft, is het goed om met uw dierenarts een mogelijke doorverwijzing naar een gedragsdeskundige te bespreken, zeker als de agressie gericht is naar mensen of kinderen.