Heupdysplasie bij de hond
Een aandoening die helaas regelmatig bij honden voorkomt, is heupdysplasie (HD). ‘Dysplasie’ betekent ‘het abnormaal gevormd zijn’. In dit geval gaat het om het heupgewricht dat verkeerd gevormd is, zodat de onderdelen niet goed op elkaar passen. Dat geeft pijn en problemen bij het lopen.
Het heupgewricht
Het heupgewricht bestaat uit een ronde kop die in een kom draait. De kop en de kom van het gewricht zijn bekleed met elastisch kraakbeen en in de ruimte tussen de onderdelen zit gewrichtsvloeistof die ervoor zorgt dat de onderdelen soepel langs elkaar glijden. Het gewrichtskapsel is een stevig vlies dat om het hele gewricht heen zit en het gewricht bij elkaar houdt. Een gewrichtsband en de bekkenspieren zorgen ervoor dat de kop goed stevig in de kom blijft zitten.
Afwijkingen bij heupdysplasie
Bij een pup zijn gewrichtsband en bekkenspieren nog niet voldoende ontwikkeld om alles op zijn plek te houden en zit de kop dus niet stevig vast in de kom. Als er nu speling in het gewricht aanwezig is, kunnen er vervormingen ontstaan. Het gewrichtskapsel wordt uitgerekt. Het kraakbeen raakt beschadigd doordat de onderdelen van het gewricht op een verkeerde manier tegen elkaar aan stoten en langs elkaar draaien, en er ontstaan ontstekingen. Hierdoor groeit de kom vaak niet diep genoeg uit. Vervolgens wordt de kop van het gewricht ook platter, waardoor alles nog minder goed op elkaar aansluit. Op de plek van de beschadigingen kunnen uitgroeisels van bot ontstaan. Op den duur wordt het gewrichtskapsel dikker en stijver zodat het gewricht minder beweeglijk wordt.
De aanleg om te veel speling in het heupgewricht te hebben is erfelijk bepaald, maar daarnaast spelen andere factoren een rol. Te veel en verkeerde beweging op jonge leeftijd, te snelle groei, overgewicht en verkeerde voeding zijn zaken die een negatieve invloed hebben op een goede ontwikkeling van de heup.
Symptomen
Bij jonge honden zijn de eerste klachten vaak te zien tussen vier en tien maanden oud. Ze kunnen kreupel lopen na inspanning, opvallend minder zin hebben in spelen dan andere honden, moeite hebben met opstaan en vaak gaan liggen of zitten. Soms zwaaien ze hun bekken heen en weer tijdens het lopen. Ook kunnen ze bij het rennen afzetten met hun achterpoten tegelijk en naast elkaar alsof ze als een konijntje huppelen, in plaats van de benen één voor één en schuin achter elkaar te plaatsen. De achterpoten staan vaak dicht bij elkaar.
Bij oudere honden, ongeveer vanaf zes jaar oud, zijn moeilijk opstaan door stijfheid, niet ver willen wandelen en problemen met springen en traplopen de belangrijkste klachten. Vaak zijn de problemen het ergst als de hond net begint met bewegen, en nemen af als hij eenmaal op gang is.
Diagnose
Onderzoek naar heupdysplasie kan het beste gedaan worden door lichamelijk onderzoek door de dierenarts en door het beoordelen van röntgenfoto’s van de heupen. Dit kan vanaf een leeftijd van zestien weken. Voor een goede analyse moet de hond onder narcose gebracht worden. Als u vermoedt dat uw hond heupdysplasie zou kunnen hebben, bijvoorbeeld omdat hij klachten heeft of omdat het een ras is waarin HD relatief veel voorkomt, is het in elk geval raadzaam om foto’s te laten maken voor hij zes maanden oud is. Zo bent u er op tijd bij om een eventuele afwijking te laten behandelen.
Er is een aantal behandelingen mogelijk bij heupdysplasie. Welke het beste is, ligt aan de ernst van de afwijkingen en de leeftijd en gezondheid van uw hond.
Operatie
Er is een aantal operatieve ingrepen mogelijk bij heupdysplasie. Deze kunnen de pijn verminderen maar de heupdysplasie wordt er niet echt door genezen. Houd er rekening mee dat er bij elke operatie risico’s op complicaties zijn. Ook kan de nazorg meerdere weken in beslag nemen, de hond moet revalideren. Wilt u de hond laten opereren, spreek dan goed met uw dierenarts de voor- en nadelen, de kosten en de prognose door.
Bij ernstige heupdysplasie die in het eerste levensjaar wordt ontdekt, is het mogelijk om een heupoperatie te laten uitvoeren. Daarbij wordt het bekken als het ware gekanteld, waardoor het heupgewricht beter aansluit. Dit kan alleen als er nog geen botveranderingen zijn.
In ernstige gevallen kunnen de heupen worden vervangen door kunstheupen. Dit is een ingrijpende en kostbare operatie, maar kan goed helpen.
Bij oude honden kan het weghalen van een spier in de lies ervoor zorgen dat de heup net iets anders belast wordt waardoor pijn verminderd wordt.
Soms wordt de heupkop verwijderd. Het been wordt dan door spieren op zijn plaats gehouden. Dit wordt alleen gedaan als het gewricht erg is aangetast en de hond veel pijn heeft, en een andere oplossing niet mogelijk is. Deze methode is ongeschikt voor grote, zware honden.
Medicijnen
Behandeling met medicijnen is er vooral op gericht om pijn en ontstekingen te laten afnemen. Niet-steroidale ontstekingsremmers (NSAID’s) stillen de pijn en onderdrukken de ontstekingsreacties. Doordat de pijn minder wordt, zal de hond wat meer gaan bewegen en blijft het gewricht beter in conditie.
Producten met omega-3 vetzuren (visolie) en glucosamine/chondroïtine worden vaak voorgeschreven om te helpen bij de aanmaak van kraakbeen en het remmen van ontstekingen. De effectiviteit van de laatst genoemde combinatie is een punt van discussie.
Fysiotherapie
Massage en oefeningen kunnen helpen om het gewricht soepeler te maken en op de juiste manier spieren op te bouwen. Als de spieren het gewricht beter ondersteunen, worden de botten minder belast. Adressen kunt u vinden via de Nederlandse Vereniging voor DierFysiotherapeuten.
Verzekeren
De behandeling van heupdysplasie kan veel geld kosten. Als uw hond verzekerd is, kunt u wellicht een deel van de kosten vergoed krijgen. Houd er echter rekening mee dat lang niet elke zorgverzekering vergoeding geeft voor behandelingen tegen heupdysplasie. Sommigen vergoeden niets, anderen alleen de diagnose of ze stellen bepaalde voorwaarden, bijvoorbeeld aan het volwassen gewicht dat uw hond zal bereiken. Lees de voorwaarden van de verschillende verzekeringen dus goed na.
Voorkomen
U kunt zelf ook veel doen om heupdysplasie en het verergeren ervan bij uw hond te voorkomen. Hiervoor is een aantal zaken van belang:
Een juist gewicht
Zorg ervoor dat uw hond geen overgewicht heeft. Dit geldt overigens niet alleen bij HD maar voor vele andere afwijkingen (zoals bijvoorbeeld knie- of andere gewrichtsproblematiek). Iedere extra kilo weegt mee in de belasting van het gewricht en zorgt voor extra slijtage. Let hier dus goed op. Bij pups is dit heel belangrijk omdat de spieren dan nog gevormd moeten worden. Maar ook bij oudere honden die wellicht al minder bewegen vanwege pijn aan hun heupen is het nodig om het gewicht goed in de gaten te houden.
De juiste beweging
Voor een hond met (aanleg tot) heupdysplasie is het extra belangrijk om de bekkenspieren goed te ontwikkelen. Bewegen is dus heel goed, maar dit moet gedaan worden op een manier waarbij de spieren getraind maar de gewrichten ontzien worden. Rechtlijnige bewegingen zijn het beste, zoals lopen naast de fiets of zwemmen. Voorkom het lopen op zwaar terrein, zoals in zand. Spelen met een bal kan de heupen snel overbelasten omdat de hond daarbij alle kanten op draait en vaak plotseling remt, wat het heupgewricht erg zwaar belast en voor draaiïngen in het gewricht zorgt. Dit kunt u beter niet doen. Dit geldt ook voor het spelen met andere honden. Voor een pup is spelen met anderen natuurlijk goed voor de geestelijke ontwikkeling, maar houd dit kort en laat uw hond niet met te grote, zware en wilde honden spelen. Laat uw hond niet de trap op en af rennen, als het nodig is dat hij trappen loopt dan moet u dit rustig aanleren. Rennen of spelen op een gladde ondergrond, zoals laminaat, is slecht voor de gewrichten.
Voer de hoeveelheid beweging langzaam op zodat de hond conditie en spieren kan opbouwen. Kijk goed naar uw hond en stop op tijd. Zorg er ook voor dat uw hond eerst rustig kan warmlopen voor u inspannende dingen gaat doen en laat hem na afloop niet ineens snel afkoelen.
Voeding
Let er op dat u een goede kwaliteit voeding gebruikt. Uw dierenarts kan u daar advies in geven. Het is essentieel dat alle voedingsstoffen in de juiste hoeveelheden en verhoudingen aanwezig zijn.
Erfelijkheid en fokbeleid
De aanleg voor heupdysplasie is deels een erfelijke aandoening. Het komt bij sommige rassen veel vaker voor dan bij andere en wordt vooral gezien bij grote en middelgrote rassen en kruisingen hiervan. Daarom is het belangrijk dat u al bij de aanschaf van een hond rekening houdt met de mogelijkheid dat uw pup HD kan krijgen. Goede, erkende fokkers zullen niet fokken met ouderhonden die HD hebben of waar HD in de voorouders nadrukkelijk aanwezig is. Vraag altijd om tests waaruit blijkt dat de ouders van uw pup vrij zijn van HD. U kunt dit niet zelf aan de hond zien, ook een hond die prima lijkt te lopen kan HD hebben maar er, wellicht onder invloed van medicijnen, niet veel last van hebben.
Helaas worden niet alle pups door verstandige fokkers gefokt. Koopt u een hond via het internet of uit een tussenhandel of dierenwinkel, dan heeft u meestal geen enkele garantie over het wel of niet aanwezig zijn van HD-gevoeligheid. Afgezien van de ellende voor de hond, kunt u zich daarmee ook een enorme kostenpost op de hals halen. Wilt u een pup van een HD-gevoelig ras aanschaffen, let hier dan extra op! Heeft u een bepaald ras op het oog, vraag dan bij de rasvereniging na of HD veel voorkomt en zoek via hen een goede fokker. Via de website van de Raad van Beheer kunt u adressen vinden. Ook vindt u daar informatie over de officiële HD-keuring onder Fokkerij, Gezondheid, Gedrag en Welzijn/Gezondheidsonderzoeken.
