Een katvriendelijke woning

Als een kat vrij naar buiten kan, biedt dit volop mogelijkheden om er een volwaardige en natuurlijke levensstijl op na te houden. De voortdurende veranderingen buiten bieden een kat alle geestelijke en lichamelijke prikkels die nodig zijn voor een ‘gezonde geest in een gezond lichaam’.

Risico's buiten

Er kleven echter ook risico’s aan het buitenleven. Om te beginnen zijn er in Nederland ruim drie miljoen katten en dit zorgt soms voor problemen. Hoe meer katten in een gebied, hoe meer de onderlinge verhoudingen onder druk staan met grotere kans op spanning en vechten.

Een grote ‘katdichtheid’ betekent bovendien een grote kans op de verspreiding van ziekten en parasieten. Verder vormt het drukke verkeer in ons land een reële bedreiging voor katten: één op de vier katten sterft door een verkeersongeluk, vaak al in het eerste levensjaar.

Een ander gevaar vormen dieren als honden en andere natuurlijke vijanden van de kat (bijvoorbeeld vossen, hoewel dit zeldzaam is en regio-afhankelijk). Ook mensen kunnen een bedreiging vormen voor een kat, denk aan diefstal, mishandeling of vergiftiging. En dan is er ook nog het risico dat een kat wegloopt. Een kat die vrij rondloopt zal snel in de verleiding komen om zijn biezen te pakken als iets hem niet aanstaat (bijvoorbeeld andere katten in huis of gezinsproblemen).

Kortom, er zijn een heleboel redenen te bedenken waarom u uw kat liever binnen zou willen houden, of hem alleen in een afgesloten tuin te laten, zoals veel katteneigenaren doen. U moet in uw huis dan wel een aantal voorzieningen treffen die de relatief kunstmatige leefomgeving geschikt maken voor uw kat.

Voor welke katten?

Een dergelijke ‘katvriendelijke’ woning komt de gezondheid van elke kat ten goede maar vooral:

• Binnenkatten
• Katten met een zwakke gezondheid, verwondingen of met een FIV-infectie (kattenaids)
• Katten die alleen in de tuin of een buitenren komen
• Schuwe katten of katten die bang zijn om buiten te komen
• Katten die minder buiten komen vanwege hun leeftijd

Wat is een katvriendelijke woning?

In een katvriendelijke woning wordt rekening gehouden met de specifieke levensbehoeften van een kat. Daarbij moet u zich realiseren dat er wezenlijke verschillen zijn tussen de behoeften van een kat en die van een mens. Een huis gemaakt voor mensen is niet direct geschikt voor katten. Er moeten voorzieningen worden getroffen met betrekking tot een aantal specifieke kattenbehoeften. Een katvriendelijke woning biedt uw kat een veilig onderkomen én een leefomgeving die rijk is aan gezonde geestelijke en lichamelijke prikkels.

Wat betekent ‘verrijking van de leefomgeving’?

Als we hier spreken over ‘verrijking van de leefomgeving’ bedoelen we ‘het aanbrengen van voorzieningen in de beperkte leefomgeving van een kat, die hem voldoende uitdaging en prikkels bieden en het mogelijk maken om natuurlijke gedragspatronen te volgen’.

Waarom heeft u kat een verrijkte leefomgeving nodig?

Het leven van een buitenkat zit vol spannende ervaringen, lichamelijke en geestelijke prikkels, uitdagingen en frustraties. Het binnenleven daarentegen ontneemt een kat dit soort natuurlijke ervaringen in grote mate. Er is sprake van een zekere vorm van aanpassing, maar nog al te vaak zorgen verveling en gebrek aan lichaamsbeweging ervoor dat binnenkatten lichamelijke of geestelijke problemen ontwikkelen.

Buiten wordt een kat gestimuleerd om op jacht te gaan, zijn omgeving te onderzoeken en wordt hij geprikkeld  door de interactie met andere katten. Een binnenkat doodt de tijd met slapen, wassen of eten. Het is dan ook geen toeval dat men bij binnenkatten een aantal typische klachten ziet zoals overmatig wasgedrag, voedingsproblemen en gezondheidsklachten (urinewegproblemen bijvoorbeeld) als gevolg van een gebrek aan activiteit.

Veiligheid

Houdt u uw kat binnen, dan is het aan u om hem een stimulerende en uitdagende leefomgeving te bieden. Daarnaast bent u als eigenaar verantwoordelijk voor de veiligheid van uw kat. Er zijn in elk huis huishoudelijke apparaten, voorwerpen en producten die gevaarlijk kunnen zijn voor een kat. Daarom is het goed om u regelmatig opnieuw af te vragen welke risico’s uw kat loopt en hoe deze risico’s tot een minimum beperkt kunnen worden.

Het is daarbij de kunst om een gulden middenweg te vinden tussen overdreven bezorgdheid en een tekort aan waakzaamheid. Overdreven bezorgdheid om het welzijn en de veiligheid van een kat kan leiden tot een ongezonde afhankelijkheid. Hiervan is bijvoorbeeld sprake als uw kat niet goed kan functioneren in uw afwezigheid. Van de andere kant, als u gevaren onderschat, kan dit leiden tot ongelukken.

Checklist risico-inventarisatie

• Huishoudelijke apparatuur, zoals wasmachine en droogtrommel, fornuis, waterkoker
• Gevaarlijke voorwerpen, zoals een naaibox, breekbare spullen (glas bijvoorbeeld)
• Schoonmaakproducten, zoals desinfecterende middelen
• Bestrijdingsmiddelen, zoals slakkenkorrels
• De inhoud van uw garage en schuur, met name antivries, houtconserveringsmiddelen, etc.
• Medicijnen, zoals paracetamol
• Kattenspeeltjes: controleer bijvoorbeeld of de ogen en neus van bontmuisjes goed vastzitten of verwijder die eventueel
• Giftige kamerplanten 
• Openstaande ramen en deuren op een bovenetage
• Kantelramen

Kattenluikjes

Uw kat zelf kijkt heel anders naar zijn eigen veiligheid dan u. Er is bijvoorbeeld een grote kans dat het kattenluikje uw kat de grootste zorgen baart. Een kattenluikje is een speciale ‘kattendeur’ voor katten die buiten mogen en is een ideale manier om uw kat bewegingsvrijheid te geven. Een nadeel is dat een kat een kattenluikje kan gaan zien als een zwak punt in zijn verdedigingslinie: een gat waardoor een indringer mogelijk zijn huis kan binnenkomen. Dit gevoel ontstaat vaak nadat een vreemde kat het huis een keer via deze weg is binnengedrongen en dit vervolgens stress heeft opgeleverd. Sommige katten worden daarna blijvend onrustig en gestrest door de aanwezigheid van zo’n luikje. Door het luikje heeft de kat niet het gevoel veilig te zijn in huis.

Als uw kat beperkt naar buiten mag of alleen buitenkomt als u erbij bent, is het de overweging waard om een kattenluikje achterwege te laten. Daarnaast kan het lonen om van het begin af aan een kattenluikje te installeren dat reageert op de chip van uw kat: zo is het niet mogelijk dat een vreemde kat binnenkomt.

Een stimulerende omgeving

Vooropgesteld: een inspirerende leefomgeving creërt en ‘verplicht’ stimulerende interactie met uw kat. Dit moet u niet zien als een last maar als een lust!  Kat én eigenaar kunnen hieraan beide veel plezier beleven.

Als u van uw huis een katvriendelijke omgeving wilt maken, is het om te beginnen belangrijk dat u begrijpt welke voorwerpen en voorzieningen in de ogen van uw kat belangrijk zijn. Een rijk en gevarieerd aanbod van ‘katvriendelijke voorzieningen’ heeft als het goed is elke kat wel iets te bieden, zelfs de meest kieskeurige kat!

Tot de ‘katvriendelijke voorzieningen’ in huis mag u alle zaken rekenen die op één of andere manier voorzien in de behoeften van uw kat (voeding, spelen, lichamelijke en geestelijke stimulatie, veiligheid): 

• Voedsel
• Water
• Groenvoorziening, bijvoorbeeld kattengras
• Rustplaatsen op een verhoogd niveau
• Plaatsen waar uw kat zich kan afzonderen
• Slaapplaatsen
• Kattenbakken
• Krabpalen
• Sociaal contact
• Jachtsimulatiespelletjes
• Speelgoed
• Prikkelende geuren: kattenkruid of valeriaan
• Nieuwe voorwerpen
• Frisse lucht

Genoemde voorzieningen mogen in een huis met binnenkatten zeker niet ontbreken. Verderop in dit artikel wordt het bovenstaande lijstje puntsgewijs toegelicht. Sommige punten lijken vanzelfsprekend, maar voeding bijvoorbeeld kan een dubbele functie vervullen. Door een alternatieve manier van voedsel aanbieden, kunt u er voor zorgen dat uw kat de nodige lichamelijke en geestelijke prikkels krijgt. Zijn deze ‘katvriendelijke voorzieningen’ voor binnenkatten een bittere noodzaak, ook andere katten kunnen hierbij veel baat hebben, zelfs katten die vrij naar buiten mogen.

Op jacht naar voedsel

De zekerheid van tweemaal daags een gevuld etensbakje op een vaste plek in de keuken is niet direct spannend te noemen, laat staan als er de hele dag door voedsel beschikbaar is. Een kat in de natuur is tot zes uur per dag bezig met het zoeken naar voedsel, jagen, prooidieren besluipen, vangen en opeten. Soms moet een kat wel dertig keer per dag op jacht om uiteindelijk misschien tien muizen te vangen. Kijkend naar de tijd die een binnenkat gemiddeld aan eten besteedt, houdt hij ten opzichte van zijn soortgenoot in het wild zo’n vijf uur en vijftig minuten over. Die worden noodgedwongen opgevuld met andere activiteiten.

Eten wordt weer interessanter als u stimulerende spelletjes met het voedsel verzint. Dat is met zachtvoer uit een blik of zakje niet zo eenvoudig als met brokjes droogvoer: daarmee heeft u eindeloos veel mogelijkheden. Geef uw kat bij voorkeur meerdere keren per dag een kleine hoeveelheid eten. U kunt de brokjes op elke plek in huis geven, op de vloer, op een kast of ander meubel. Een beetje kat is slim genoeg om zijn eigenaar te volgen en om achter zijn rug de zojuist verstopte brokjes op te eten. Om dit te voorkomen kunt u de kat even opsluiten terwijl u het voedsel verstopt. Tip: als u op een paar plaatsen in huis luchtdicht verpakte brokjes klaarzet, heeft uw kat u minder snel in de gaten dan wanneer u gebruik maakt van een centrale voorraad.

Naarmate uw kat eraan gewend raakt dat hij op deze manier op zijn eten moet ‘jagen’, kunt u steeds nieuwe uitdagingen bedenken, bijvoorbeeld:

• Gebruik lege rollen WC- of keukenpapier om hiermee een soort piramide te vormen van aan elkaar geplakte rolletjes. Verstop halverwege elke rol een brokje dat uw kat er met zijn pootje uit moet zien te hengelen.
• Verberg brokjes in kleine kartonnen verpakkingen die u half dichtvouwt. Uw kat moet de doosjes omduwen en dan met zijn pootje proberen de brokjes te bemachtigen.
• Verstop brokjes in eierrekjes of eierdozen.
• Ook (ritselende) papieren zakken zijn een interessante verstopplek voor voedsel.
• Gooi de brokjes één voor één op de grond en uw kat zal er achter aangaan om ze op te eten (dit werkt het beste op een harde vloer).
• Bevestig twee yoghurtpotjes op elkaar en brand er met een soldeerbout gaten in waar net een brokje door past (het branden voorkomt scherpe randen). Hang deze constructie aan een touwtje op een hoogte van een halve meter tot een meter van de vloer. Stop er kattenbrokjes in en moedig uw kat aan om tegen de bakjes te slaan zodat de brokjes door de gaten vallen en voor het oprapen liggen.
• Gebruik een voerbal. Dit is een holle plastic bal met een regelbare vulopening, waarin u voer kunt doen. De kat kan het voer alleen te pakken krijgen door met de bal te spelen.

Water

De meeste katteneigenaren zetten het waterbakje naast het etensbakje van hun kat. In het wild zal een kat echter op de ene plaats naar voedsel zoeken en op een andere naar water. De aanwezigheid van eten (met name droogvoer) vlakbij een waterbakje kan er zelfs toe leiden dat uw kat niet genoeg drinkt. Water vinden op een onverwachte plek kan een kat veel voldoening geven. Een goede vuistregel voor het aantal watervoorzieningen in huis is ‘minstens één per kat in huis plus één’. Het water zet u op diverse plekken in huis neer, nooit direct naast voedsel. Sommige katten hebben overigens iets tegen de geur van kraanwater en drinken liever gekookt of juist vijver- of slootwater. Er zijn verschillende soorten watervoorzieningen, onder andere:

• Speciale waterfonteinen voor huisdieren
• Een eigen bakje, glas of beker

Groenvoorziening

Gras is essentieel voor huiskatten, het werkt als een natuurlijk braakmiddel en helpt bijvoorbeeld om haarballen kwijt te raken. Geschikt gras is in de handel verkrijgbaar onder de naam ‘kattengras’ maar u kunt ook zelf een pot met gras of kruiden kweken voor uw kat.

Rustplaatsen op niveau

Katten hebben als ze bang of gestrest zijn de neiging naar een hoger gelegen vluchtplek  te vluchten of zich ergens onder te verstoppen. Het is daarom belangrijk dat uw kat in huis hooggelegen plekjes heeft waar hij rustig kan zitten en de wereld onder hem kan observeren. De klim brengt tegelijkertijd de nodige lichaamsbeweging met zich mee, zeker belangrijk in een gelijkvloers huis of appartement. Plaats een klimpaal of klimmeubel altijd zo dat de kat er makkelijk uit kan: het is meestal eenvoudiger om naar boven te klimmen dan om weer naar beneden te komen. Een aantal ideeën:

• U kunt allerlei klimpalen en -meubels kopen. Dit zijn vaak systemen die tussen vloer en plafond worden geklemd. De meeste kattenmeubels bieden op verschillende niveaus plateaus en besloten holletjes waar uw kat lekker in kan liggen rusten. Het zijn bovendien heerlijk uitdagende klimobjecten.
• Op (of in) een kledingkast of andere kast zijn meestal plekjes genoeg waar een kat zich lekker kan verstoppen. Misschien moet u bij wijze van opstapje een lager meubel naast de kast zetten zodat uw kat makkelijk op de kast kan en er weer af.
• U kunt voor uw kat(ten) een plank ophangen. Zorg voor schappen waarop uw kat niet wegglijdt, want sommige houten planken kunnen erg glad zijn. U kunt ook een plekje vrijmaken voor uw kat op bestaande boekenplanken of andere schappen. Breekbare decoraties zijn niet veilig op schappen of op uw schoorsteenrand, daar kunt u beter een ander plaatsje voor zoeken!
• Ook door een stuk vloerbedekking of vloerkleed tegen de muur te bevestigen, maakt u een leuke klimplek. Niet alle vloerbedekking is hiervoor geschikt. Bevestig dit met dubbelzijdige (vloerbedekkings)tape en breng aan de boven- en onderzijde een houten lat aan die u met schroeven en pluggen op de wand bevestigt. 
• Een stevige kartonnen koker (bijvoorbeeld een rol waarop vloerbedekking wordt geleverd) kunt u aan de binnenkant bekleden met vloerbedekking (niet geschikt voor gebruik buitenshuis).

Plaatsen waar uw kat zich kan afzonderen

Uw kat heeft af en toe een ‘time out’ nodig, zonder u of andere katten. Sommige plekken zijn hiervoor uitermate geschikt, onder andere: onder het bed, in een kast, achter de bank… Stoor een kat nooit als hij op zijn ‘time out’-plekje ligt.

Slaapplaatsen

Bied uw kat(ten) de keuze uit een aantal warme, zonnige, rustige slaapplaatsen voor een slaapje alleen of samen met een andere kat. Er zijn speciale kattenbedjes in de handel. Deze zijn vaak relatief prijzig, zeker als blijkt dat uw kat liever op bed, op een stoel of bank of in een hangmatje aan de verwarming ligt. Het blijft tenslotte een kat!

Kattenbakken

U kunt het beste uitgaan van ‘één kattenbak per kat plus één’ verspreid door het huis, op rustige plaatsen en niet direct naast voedsel. U kunt kiezen voor een open of gesloten bak, als uw kat zich er maar veilig voelt. Katten geven over het algemeen de voorkeur aan fijnkorrelig grit. Regelmatig schoonmaken is belangrijk. Sommige katten hebben een hekel aan folie of een kattenbakzak in de bak, aan geparfumeerd grit en geurverdrijvers, dus vermijd deze producten liever.

Sommige katten verkiezen twee bakken: één om te poepen en één om te plassen. Deze bakken moeten op enkele meters afstand van elkaar staan.

Weer andere katten hebben een hekel aan een overdekte bak en maken zonder probleem van een open bak gebruik.

Krabpalen en krabplankjes

Uw kat heeft krabpalen/plankjes nodig om zijn nagels te scherpen en om zijn territorium te markeren. Als u geen krabvoorzieningen aanbiedt, zal uw kat zelf een plek kiezen, in het ergste geval uw kostbare meubels. Zorg dat een krabpaal zo lang is dat uw kat zich helemaal kan uitrekken tijdens het krabben. Ook krabplankjes bevestigd aan de wand (op de juiste hoogte) zijn effectief (en ruimtebesparend bovendien). Sommige katten krabben liever horizontaal dan verticaal, bied uw kat daarom beide mogelijkheden.

Sociaal contact

Veel katten genieten van gezelschap. Vaak wordt mensen met binnenkatten dan ook aangeraden om meerdere katten in huis te nemen. Dit kan echter ook verkeerd uitpakken. Er kunnen problemen ontstaan wanneer de katten volwassen worden en er een strijd ontstaat om de beperkte voorzieningen in een klein, gezamenlijk territorium. U kunt de problemen beperken door ruim voldoende kattenvoorzieningen te bieden en het aantal katten in huis af te stemmen op de grootte van de woning.

Er is geen formule voor het aanbevolen aantal katten per vierkante meter vloeroppervlak, laat u daarom leiden door gezond verstand. Zeven katten in een tweekamerappartement is vragen om moeilijkheden! Stadswoningen over meerdere verdiepingen bieden ook zo hun uitdagingen: de smalle trappen en gangen worden vaak strategische plekken, reden voor conflict en de inzet van een soms felle strijd.

Sociaal contact met mensen is belangrijk, maar de intensiteit van het contact hangt af van de persoonlijkheid van de kat. In feite kunt u als eigenaar het initiatief het beste overlaten aan uw kat en hem uw aandacht niet opdringen. Dit vinden sommige katten vervelend of zelfs beangstigend. Jachtsimulatiespelletjes, borstelen, kammen en verbale communicatie zijn een prima basis voor een goed contact tussen kat en eigenaar. Dit is in vele gevallen meer welkom dan geknuffel. Sommige katten genieten van het gezelschap van een hond, maar kunnen deze ook genadeloos treiteren. Ook dat is sociaal contact, maar niet zoals u het bedoeld had waarschijnlijk!

Jachtsimulatiespelletjes

Hengels met een speeltje zijn ideaal om de bewegingen van een prooi na te spelen. Veren of namaakbont aan een hengel zijn altijd populaire speeltjes. Elke kat is anders, maar de meeste katten geven de voorkeur aan een speeltje dat op een echte prooi lijkt. Beweeg het speeltje heen en weer voor de kat (niet in een ritmische beweging, maar in een onvoorspelbaar patroon) en zorg dat de kat het af en toe ook te pakken krijgt. Als u het speeltje langzaam laat verdwijnen achter of onder een voorwerp (bijvoorbeeld een krant, kussen of kast) biedt dit voor de kat een bijna niet te weerstane prikkel om er achteraan te gaan. U zult zien dat op het moment dat het speeltje dreigt te verdwijnen de kat zal toespringen. Kleine speeltjes zijn populairder dan grote, hetgeen te begrijpen valt als u bedenkt dat de voornaamste prooi van katten een muis formaat hebben. Houd kinderspeelgoed buiten bereik van katten en berg het op wanneer uw kinderen er niet mee spelen.

Speeltjes en spelletjes

Speeltjes worden al snel saai als ze bewegingsloos op dezelfde plek liggen. Bontmuisjes, veren en andere speeltjes ter grootte van echte prooidieren zijn populair, evenals speelgoed gevuld of geïmpregneerd met kattenkruid. Berg deze speeltjes regelmatig weg en haal ze weer tevoorschijn om de nieuwigheid te behouden. Probeer kleine speeltjes (zoals bontmuisjes) eens tussen de kattenbrokjes te verstoppen. Veel katten vinden apporteren leuk: een goede gelegenheid voor interactie en spel tegelijk.

Prikkelende geuren

Ook door middel van nieuwe en afwisselende geuren kunt u de omgeving van uw kat interessant houden. Hieronder vindt u een paar suggesties van geuren die voor uw kat boeiend, opwekkend of juist rustgevend kunnen zijn.

Kattenkruid

Tweederde van alle katten reageert op de geur van kattenkruid en dit leidt dan vaak tot een tijdelijke euforie bij uw kat. Dit is een leuke afleiding, mits niet te vaak herhaald. U kunt zelf kattenkruidspeeltjes maken en hier tien minuten per dag mee spelen, elke dag of een paar keer per week.

Valeriaan

Dit kruid heeft een rustgevende werking. Sommige katten reageren erg goed op theezakjes met valeriaan. Verwijder zo nodig nietjes of het touwtje van het theezakje en geef het (droog) aan uw kat. Die zal er langs wrijven en overheen rollen, vergelijkbaar met de reactie op kattenkruid. Verstop een zakje valeriaanthee in een kartonnen doos of keukenrol: een mooie beloning na een spannende zoektocht.

Nieuwe/uitdagende voorwerpen

Zorg voor een regelmatige aanvoer van nieuwe voorwerpen die de reukzin van uw kat en zijn onderzoekende geest kunnen prikkelen: hout, stenen, planten, kartonnen dozen, papieren zakken, etc. Verspreid de voorwerpen door het huis en laat uw kat op eigen gelegenheid op onderzoek uitgaan. Wissel af qua materiaal maar ook qua textuur. Het is ontzettend belangrijk om de zintuigen van uw kat te blijven prikkelen. Laat uw kat ook kennis maken met nieuwe geluiden maar voorkom harde muziek en dergelijke: het gehoor van een kat is extreem gevoelig en harde geluiden kunnen stress veroorzaken.

Frisse lucht

Met een hor voor het raam kan een raam veilig open. De buitenlucht die zo naar binnenstroomt brengt spannende luchtjes mee. Zoiets eenvoudigs, maar het helpt om verveling te voorkomen.

Synthetische feromonen

De gezichtsgeurstoffen (feromonen) van een kat worden afgescheiden door klieren op de kop en geven belangrijke, geruststellende en vertrouwde signalen af. Een aantal van deze katspecifieke feromonen zijn verkrijgbaar in synthetische vorm als spray en verdamper. De kalmerende werking van feromonen komt bijzonder goed van pas bij een verhuizing, tijdens schilderwerk, wanneer u nieuwe meubels krijgt, u met uw kat naar de dierenarts moet of als er nieuwe katten in huis zijn. De aanwezigheid van een feromonenverdamper kan uw kat helpen ontspannen zodat hij wat rust krijgt of zodat u samen een spelletje kunt spelen. Langdurig gebruik van synthetische feromonen bij angstige katten is af te raden, er is immers een onderliggende oorzaak die onderzocht moet worden.

Blijf creatief

Wij hebben geprobeerd om u een aantal ideeën te geven waarop u naar eigen inzicht kunt variëren, zodat u uw kat een blijvend inspirerende leefomgeving kunt bieden. Hoe ver reikt úw creativiteit en inventiviteit? Het is goed dat u weet welke katvriendelijke voorzieningen een leefomgeving kunnen verrijken: het welzijn en de gezondheid van uw huisdier kunnen ervan afhangen!