Aansprakelijkheid

Aansprakelijkheid komt voor in allerlei vormen. In het dagelijks taalgebruik wordt ermee bedoeld dat iemand ‘schuld’ heeft aan de schade van een ander, en daarom deze schade moet vergoeden. Dankzij Amerikaanse televisieseries en films lijkt het dat men voor ieder foutje van een ander meteen een fors bedrag kan eisen. In Nederland gaat dat anders.

Wie is aansprakelijk?

De vraag “wie is aansprakelijk” wil eigenlijk niet meer zeggen dan: wie moet volgens de wet de schade betalen? Dat is niet altijd makkelijk om te bepalen, om verschillende redenen.

Ten eerste geeft de wet maar minimale regels, en verzinnen dieren het veel gekker dan de wetgever ooit heeft bedacht. Dat betekent dat er op basis van de wettekst niet altijd een pasklare oplossing voorhanden is.

Ten tweede is het woord ‘moeten’ hier relatief. Aansprakelijkheid valt onder het burgerlijk recht. En juist het burgerlijk recht is – zoals de naam ook al zegt – een terrein waar de overheid zich nauwelijks mee bemoeit. Er zijn natuurlijk wel basisregels, maar niet veel meer dan dat. Wie als burger gelijk meent te hebben en dat ook wil krijgen, zal naar de rechter moeten. Het gaat dus niet om regels waarvan de naleving wordt gecontroleerd.

Ten derde is aansprakelijkheid vaak een verzekeringskwestie. Het kan heel goed zijn dat een jurist denkt dat de aansprakelijkheid niet vaststaat, maar dat de verzekeraar liever betaalt dan een rechtszaak uit te vechten. Andersom kan ook: een zaak lijkt klip en klaar, maar de verzekeraar weigert uit te betalen. Dan zal de rechter eraan te pas moeten komen om de knoop door te hakken.

Ten vierde is ieder geval weer anders. Wat er niet in de wet staat, moet worden vastgesteld door de rechter. Dan is er dus al sprake van schade, en is een van beide partijen bereid geweest om het voor de rechter uit te vechten. Al deze rechtszaken verschillen weer van elkaar.

Er zijn veel verschillende vormen van aansprakelijkheid: de schilder die uw vloer vernielt, de (dieren)arts die een medische misser maakt, het roddelblad dat onjuiste mededelingen doet over een bekende Nederlander, allerlei akelige verkeerssituaties, en ga zo maar door. In deze tekst hebben we het over aansprakelijkheid voor schade die door dieren wordt veroorzaakt.

Mijn dier heeft schade veroorzaakt, hoe zit dat?

De wet is daar eigenlijk vrij duidelijk over: de bezitter van een dier is aansprakelijk voor schade die dat dier veroorzaakt.

Zo staat het in  de wet, en het betekent dat de bezitter van het dier voor de kosten opdraait. Daarbij doet niet ter zake of die bezitter ‘schuldig’ is of niet. Bij deze aansprakelijkheid gaat het niet om ‘schuld’, maar om het feit dat de bezitter van het dier het risico draagt. De achtergrondgedachte daarbij is dat dieren nu eenmaal eigen energie hebben, en daarom soms onvoorspelbaar gedrag vertonen. Als door dat gedrag schade ontstaat, is iemand daarvoor verantwoordelijk zonder dat er sprake is van ‘schuld’.

Het maakt dus niet uit of u er wel of niets aan kon doen! Hoofdregel is dat de bezitter aansprakelijk is, ongeacht de vraag of deze bij het ongeluk aanwezig was en/of er iets aan kon doen.

Mijn paard heeft iemand geslagen die zonder toestemming de stal inliep, maakt dat uit?

De wet geeft de rechter de mogelijkheid om schadevergoeding te beperken, als er sprake is van ‘eigen schuld’. Dit wordt bij dieren echter niet snel aangenomen, juist vanwege de hoofdregel dat de bezitter aansprakelijk is. Bovendien is aansprakelijkheid ook bedoeld om slachtoffers van schade te beschermen.

Stel dat uw dier uw terrein verdedigt, en u wordt daarvoor aansprakelijk gesteld, dan komt u in een juridisch ingewikkelde situatie terecht, waarbij u feitelijk stelt dat uw dier niet uit zichzelf handelde, maar ook zo zou hebben gehandeld als u het dier opdracht had gegeven. Bij een hond die uw huis verdedigt is dat misschien nog geloofwaardig, maar bij een paard zal dat al moeilijker worden. Een beroep op ‘eigen schuld’ van degene die de schade lijdt, wil niet zeggen dat u niet aansprakelijk bent, maar alleen dat u aan de rechter vraagt om met een andere juridische bril (onrechtmatigheid) naar de zaak te kijken. Dat wordt niet snel gehonoreerd, en als u aansprakelijk wordt gesteld, zult u dus zelf bewijs moeten leveren dat het anders was.

Hoe zit het dan met die ‘eigen schuld’?

Als het al aankomt op een rechtszaak, wordt ‘eigen schuld’ niet zo snel aangenomen. Bij kinderen al zeker niet! Waar ‘eigen schuld’ nog wel wordt erkend, is bij volwassenen die zich bewust zijn van hun risico. Als u als volwassene paardrijles neemt, dan weet u dat u eraf kunt vallen en schade kunt oplopen. Maar, een rechter zal op grond daarvan de kosten van letselschade waarschijnlijk over de ruiter en de manege verdelen. Het kan dan zijn dat beide partijen 50 % van het schadebedrag moeten dragen, maar 75-25% is ook mogelijk, en 85-15% ook. Het hangt erg van de omstandigheden af, en kan steeds anders uitpakken. Vaste regels of rekensommen zijn hierbij bijna onmogelijk.

Dat is dan bijvoorbeeld weer anders als u in de vakantie de kat van vrienden te logeren neemt, en het dier krabt tijdens zijn verblijf uw bank stuk. De rechter zal dan waarschijnlijk zeggen dat u zelf wist wat het risico was van het in huis nemen van een vreemde kat. Maar u hoopt natuurlijk dat uw vrienden uit zichzelf de bank vergoeden, zonder dat er een rechter tussen moet komen.

Ik heb een bijrijder voor mijn paard

Als die bijrijder van het paard valt en al haar ribben breekt, moeten we terug naar de hoofdregel: de bezitter is aansprakelijk. Of de bijrijder betaalt voor het rijden maakt voor de aansprakelijkheid van de bezitter tot nu toe geen verschil. Galoppeert die bijrijder echter bewust door een weiland met jonge tarwe, waardoor de hele oogst kapot gaat, dan komt dat voor rekening van de bijrijder. Ontsnapt het paard uit de stal, en galoppeert het door hetzelfde weiland, dan is de bezitter aansprakelijk.

Het bordje “de directie stelt zich niet aansprakelijk….”

Dat is van twee kanten niet zo erg zinvol. Als bijvoorbeeld een manege volgens de wet aansprakelijk is, dan zal dat bordje niet helpen. Omgekeerd gelooft ook geen rechter meer dat iemand van bijvoorbeeld paardrijles zou afzien omdat er een bordje boven de bar hangt. Een manege die wordt betaald voor het geven van paardrijles, kan op grond van allerlei factoren aansprakelijk worden gesteld bij schade. Het is niet mogelijk om dit uit te sluiten met alleen een bordje.

Cliënt en bedrijf kunnen altijd onderling voorwaarden afspreken, maar deze voorwaarden mogen  dan nog niet onredelijk zijn. De mededeling “ wij kunnen als bedrijf doen en laten wat we willen, als particulier zoekt u het maar uit als u schade lijdt”, zal bij geen rechter overeind blijven.

Mijn buurvrouw laat mijn hond uit, hoe zit dat?

Stel dat uw hond door uw buurvrouw wordt uitgelaten en vervolgens een andere hond bijt. In zo’n geval blijft dat onder uw aansprakelijkheid vallen. Vindt u dat uw buurvrouw nalatig is geweest (u had bijvoorbeeld gezegd dat de hond niet met andere honden mocht spelen, en zij gaat toch met de hond naar het hondenpark en laat hem los in de groep), dan blijft u als de bezitter aansprakelijk. U moet dan op uw beurt de buurvrouw aansprakelijk stellen.
Veel verzekeraars nemen echter wel als regel aan dat degene die de hond laat loslopen, ook voor eventuele schade opdraait. Als beide honden loslopen hanteren veel verzekeraars de regel dat ieder de eigen schade maar moet dragen.

Uitlaatdiensten

De situatie rond uitlaatdiensten blijft moeilijk. De bezitter is aansprakelijk, maar betaalt een uitlaatdienst voor professionele omgang met de hond. Daar mag ook iets voor worden verwacht. Het zal zeer sterk van de omstandigheden afhangen hoe dit uitpakt. Meestal halen dergelijke zaken de rechter echter niet, omdat de verzekering besluit om de schade maar gewoon te vergoeden.

Wel nemen veel verzekeraars als regel aan dat degene die de hond laat loslopen, ook voor eventuele schade opdraait. Dat zou dan de bezitter zijn, die op zijn beurt weer de schade zou kunnen verhalen op de uitlaatdienst, als hij van mening is dat deze onprofessioneel heeft gehandeld. Het aansprakelijk stellen van een beroepsbeoefenaar op grond van onjuist handelen, is echter een heel ander soort aansprakelijkheid dan de aansprakelijkheid die de bezitter van een dier heeft.

Hondencursus

Ook de situatie op de hondencursus is gecompliceerd.  Houd vast aan de hoofdregel: de bezitter is aansprakelijk. Pas als blijkt dat de instructeur niet voldoende was opgeleid,  niet voldoende ingreep, of bij andere lastige situaties, zou de hondenschool aansprakelijk kunnen worden gesteld. Ook daar geldt weer dat het van de omstandigheden afhangt, en dat iedereen die naar een hondenschool gaat, zich ook bewust is van een zeker risico.

De bezitter van een bijtende hond is dan aansprakelijk op basis van de bovenin genoemde risico-aansprakelijkheid voor dieren. Als de hondenschool fouten maakt, kan deze ook aansprakelijk worden gesteld, maar dat heet dan geen risico-aansprakelijkheid meer, omdat het niet om het bezit van dieren gaat.

Wat valt er onder een aansprakelijkheidsverzekering en wanneer is een aanvullende verzekering nodig?

WA staat voor ‘Wettelijke Aansprakelijkheid’. Er zijn vele vormen van wettelijke aansprakelijkheid, die niet alleen voor schade door dieren gelden. Een aansprakelijkheidsverzekering is niet altijd verplicht in Nederland, maar wel ernstig aan te bevelen! Als u dieren hebt, is het daarnaast zeker nodig om uw verzekeringspolis goed te bekijken. Wat er wordt vergoed en wat niet, hangt sterk van de polis af. De theorie ‘Ik ben niet verzekerd dus niet aansprakelijk’ gaat echt niet op! Ook wil ‘de verzekeraar keert niet uit’ niet zeggen dat de eigenaar niet aansprakelijk is. Een slachtoffer kan altijd de bezitter van een dier aansprakelijk stellen, en de bezitter kan altijd aansprakelijk worden gesteld. Dat een verzekeraar niet uitkeert doet daar niets aan af, al zal het slachtoffer naar de rechter moeten om gelijk te krijgen.

Heeft u meerdere dieren, of dieren die een groter risico met zich meebrengen, dan is het van belang om eens met uw verzekeraar te gaan praten. Paarden brengen een groter risico mee dan goudvissen, en er is ook verschil tussen een scheur in uw T-shirt omdat de kat met zijn nagels slaat, en een overtuigde aanval door een paar agressieve honden.

In principe is bijna alles te verzekeren. Een verzekeraar zal altijd kijken wat het risico is, en hoe hoog de premie dan moet zijn. Polissen kunnen zeer verschillen, in hoogte van de dekking maar ook in beperkingen, premies, enzovoorts. Als u bedrijfsmatig met dieren bezig bent moet u dit apart melden en afspreken met uw verzekeraar.

Do’s en don’ts

Bijna iedereen vraagt zich af hoe men aansprakelijkheid kan voorkómen. Het antwoord is makkelijk: dat kan niet. Aansprakelijkheid is gebaseerd op de wet, en u kunt niet zeggen dat de wet niet op u van toepassing is. Stel dat u schade lijdt, of schade veroorzaakt, dan zijn sommige dingen wel belangrijk:

• Ga niet schelden en tieren, maar leg de feiten vast. Dat is vaak moeilijk! Als uw hond bijvoorbeeld wordt aangevallen, dan komen er veel emoties vrij en wilt u natuurlijk ook zo snel mogelijk naar een dierenarts. Dat moet ook, maar vraag in zo’n geval dan of een omstander de namen en telefoonnummers van getuigen wil noteren. Dit is heel belangrijk!
• Maak foto’s en/of filmpjes van de situatie. Als u later iets wilt bewijzen geldt: meer = beter.
• Is er ook sprake van een strafbaar feit door degene die de schade veroorzaakt? Doe dan altijd aangifte bij de politie. U bent niet geloofwaardig als u pas aangifte doet als u geen geld krijgt.
• Maakt u afspraken met een bijrijder van uw paard, een uitlaatservice of andere dienstverlener? Leg deze vast en vraag naar de verzekeringen van de betreffende persoon of organisatie.
• Voorkomen is beter dan genezen! Vertrouwt u uw dier niet honderd procent met andere dieren, kinderen of bezoek? Wacht niet af, maar voorkom schade. Een kind van vier kan de instructie dat hij de hond niet moet aankijken, maar heel kort onthouden. Een paard kan onverwachte dingen doen. Dieren kunnen altijd wegrennen, bijten, krabben, schoppen en slaan. U doet uzelf en uw dier een groter plezier als u uw verantwoordelijkheid neemt, dan wanneer u achteraf excuses moet verzinnen.
• Geen verzekeraar die een brandend huis verzekert! Als u meerdere dieren hebt, een groter risico loopt, en/of een bedrijf met dieren op uw naam hebt, zorg dan voor een goede verzekeringspolis. Overleg met uw verzekeraar over het premiebedrag, de dekking en de voorwaarden. Vergelijk offertes, dit loont de moeite.